Η καλύβα του Παππού: 6 Μαΐ 2010

6 Μαΐ 2010

Ο εμπρηστής έχει πρόσωπο...

Της Σοφιας Παπαϊωαννου, από την Καθημερινή

Ο εμπρηστής της Marfin έχει πρόσωπο και δεν ήταν κρυμμένος πίσω από μια κουκούλα. Αυτόπτες μάρτυρες που παρακολούθησαν όλη την πορεία μάς δίνουν μια σημαντική πληροφορία για τον τρόπο που έπιασε φωτιά το κτίριο με την τραγική κατάληξη του χαμού τριών νέων ανθρώπων. Ο μεγάλος όγκος της πορείας είχε περάσει μπροστά από τη Σταδίου και το κτίριο της τράπεζας, όταν ξαφνικά αρχίζει να προκαλείται «βαβούρα». Τα ΜΑΤ που είναι σε ετοιμότητα ρίχνουν χημικά και δακρυγόνα και φεύγουν. Κουκουλοφόροι σπάνε το βιβλιοπωλείο Ιανός και του βάζουν φωτιά με μολότοφ. Οι υπάλληλοι τη σβήνουν μόνοι τους. Στη συνέχεια οι κουκουλοφόροι σπάνε το κτίριο της Marfin και ρίχνουν μολότοφ. Υπάλληλος από τον Ιανό τρέχει με τον πυροσβεστήρα του βιβλιοπωλείου να σβήσει τη φωτιά στην τράπεζα. Τότε και αφού πια έχουν φύγει τα ΜΑΤ ένα νέο αγόρι, γύρω στα 25 με 28, ψηλός με μαύρα μαλλιά -τον περιέγραψαν ως ωραίο παιδί- κρατώντας ένα μπουκάλι του ενάμισι λίτρου νερό, γεμάτο βενζίνη, φεύγει από την πορεία τρέχει προς το κτίριο της Marfin, το οποίο ήδη φλέγεται, και πετά το μπουκάλι μέσα αποτελειώνοντάς τους. Oλος ο τόπος μυρίζει βενζίνη. Οι αυτόπτες μάρτυρες πιστεύουν ότι ήταν σαν να είχε οργανωθεί επίτηδες η πρόκληση της «βαβούρας» λίγο πιο πριν για να φύγουν τα ΜΑΤ και μετά να κάψουν.

Πανικόβλητοι οι υπάλληλοι βγαίνουν στα μπαλκόνια του νεοκλασικού κτιρίου, εκλιπαρώντας να τους λυπηθούνε, φωνάζοντας «θα πεθάνουμε». Κάποια παιδιά της πορείας κάνοντας άσεμνες κινήσεις και βρίζοντας τους, τους απαντούσαν «πηδήχτε» και «καλά να πάθετε που δουλεύετε». Πανικόβλητοι οι υπάλληλοι αρχίζουν να βγαίνουν από την ταράτσα και να πηδούν από τα διπλανά κτίρια κάτω στον δρόμο. Βρίσκουν ένας ένας καταφύγιο στο ντελικατέσεν του Βασιλόπουλου που βρίσκεται δίπλα. Το προσωπικό του καταστήματος σηκώνει τα ρολά και μπαίνουν μέσα μαυρισμένοι άνθρωποι σε κατάσταση σοκ, τρέχουν στο μπάνιο να πλυθούν και δεν βλέπουν μπροστά τους ούτε το χαρτί για να σκουπιστούν, ενώ τους προσφέρονται νερά. Ενας άντρας αρχίζει να μετρά έναν έναν τους υπαλλήλους της Marfin και συνειδητοποιεί ότι λείπουν τρεις. Βουρκωμένος αρχίζει να ανησυχεί και εύχεται να έχουν βγει από αλλού. Μεταξύ τους λένε ότι η Αγγελική, που ήταν έγκυος θα πήγαινε χθες να κάνει υπέρηχο για να δει το φύλο του παιδιού.

Λίγο αργότερα θα μαθευτεί η τραγική είδηση. Το τετράγωνο θα αποκλειστεί και μόνο οι συγγενείς των θυμάτων θα μπορέσουν να πλησιάσουν. Μια τραγική μάνα κάθεται κάτω σε ένα σκαλοπάτι μόνη της για ώρα περιμένοντας τα νέα.

Αλογη ή έλλογη οργή για όσα έγιναν;

Του Χαρίδημου Κ. Τσούκα*

Ο φαύλος κύκλος στενεύει, μας πνίγει. Η αίσθηση του αδιεξόδου μας πανικοβάλλει. Ενεργούμε τυφλά, σπασμωδικά, αντι-δραστικά. Η λογική λέει πως όταν είσαι στριμωγμένος στη γωνία, προσπαθείς να απεμπλακείς, δεν στρέφεσαι εναντίον του εαυτού σου.

Η διεθνής κοινότητα μας δανείζει για να βγούμε από τη γωνία, να πάρουμε μια ανάσα, να ανασυγκροτηθούμε. Η αποπληρωμή των δανείων είναι επαχθής, συνεπάγεται θυσίες, αλλά δεν υπάρχει άλλη λύση. Χρεοκοπία ή λιτότητα; Αυτό είναι το μόνο δίλημμα σήμερα, ο πρωθυπουργός έχει δίκιο. Το δίλημμα δεν μας αρέσει, αλλά σπάνια επιλέγουμε τα διλήμματά μας. Αν είμαστε σώφρονες, επιλέγουμε τι διλήμματα θέλουμε να αποφύγουμε. Δεν υπήρξαμε σώφρονες.

Δεν έχει σημασία τώρα σε ποιο βαθμό ο καθένας συνεισέφερε στη σημερινή οικονομική αθλιότητα της χώρας. Οσοι διαμαρτύρονται «να πληρώσουν τα λαμόγια» κι «αυτοί που δημιούργησαν την κρίση» προδίδουν αφέλεια. Οχι μόνο γιατί όλοι ποικιλοτρόπως δημιουργήσαμε την κρίση (τι άλλο δείχνουν η μαζική φοροδιαφυγή και η εκτεταμένη διαφθορά;), αλλά γιατί είναι αδύνατον να μετρηθεί η ατομική συνεισφορά του καθενός στην αποτυχία (ή την επιτυχία). Οι κοινωνικές αστοχίες (όπως και τα επιτεύγματα) είναι συλλογικά αποτελέσματα. Τα άτομα αλληλεπιδρούν.

Μαζί με τα ξερά καίγονται δυστυχώς και τα χλωρά. Η κοινωνία είναι εγγενώς αδιαφανής. Μπορεί να μην καπνίζεις αλλά με τους φόρους σου συνεισφέρεις στη θεραπεία των ασθενών με νοσήματα που προέρχονται από το κάπνισμα. Η ζωή μου εξαρτάται από τη ζωή σου. Οι φόροι σου χρηματοδοτούν τις επιλογές μου. Η φοροδιαφυγή μου επηρεάζει τη ζωή σου. Η παρακμή μας καθηλώνει όλους. Οι περικοπές αφορούν όλους - αναγκαστικά.

Η λογική συνιστά συλλογική αυτοσυντήρηση, ορθολογισμό, ψυχραιμία, γενναιότητα. Ο θυμός για την οικονομική κατάντια, τη διάχυτη φαυλότητα και την εθνική ταπείνωση μας ωθεί, αντιθέτως, στην τυφλή-ιδιοτελή αντίδραση. Παραβαίνουμε το νόμο, απαξιώνουμε τα πάντα, διαιωνίζουμε τον φαύλο κύκλο.

Ο ορίζοντας συρρικνώνεται, χάνουμε την αίσθηση του συλλογικού συμφέροντος, το πουλόβερ ξηλώνεται. Λεηλατούμε τα κοινά· αυτοκαταστρεφόμαστε αλλά δεν το καταλαβαίνουμε. Οταν το συνειδητοποιούμε, οργιζόμαστε ακόμη περισσότερο· είναι όμως αργά. Θέλουμε να καταστρέψουμε ό,τι συμβολίζει τη χώρα γιατί μισούμε τον εαυτό μας.

Εχουμε κάθε λόγο να είμαστε οργισμένοι. Πολύ. Εκλέγουμε, συνήθως, ανίκανους, ανεπαρκείς και συχνά διεφθαρμένους να μας κυβερνήσουν. Και φυσικά μας κυβερνούν με τον τρόπο που ξέρουν - με ανικανότητα, φαυλότητα, και ιδιοτέλεια. Εμείς όμως τους εκλέγουμε. Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα στο οποίο δεν μπορείς να μεμφθείς κάποιον τρίτο.

Η οργή χρειάζεται έλλογη επεξεργασία, διαφορετικά διαλύει τον φορέα της. Χρειαζόμαστε ηγέτες να τη μετασχηματίσουν, όπως ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Λεχ Βαλέσα και ο Βάτσλαβ Χάβελ μορφοποίησαν έλλογα την οργή των λαών τους. Δεν έχουμε δυστυχώς τέτοιους ηγέτες, κάτι που μας εξοργίζει ακόμη περισσότερο.

Φλυαρούν περί «υπευθυνότητας» οι πολιτικάντηδες, ακριβώς για να μη χρειαστεί να την ασκήσουν. Οι πραγματικοί ηγέτες παίρνουν ρίσκα, ενεργούν αντισυμβατικά, ξεφεύγουν από την πεπατημένη. Αν ο Σαμαράς ήταν υπεύθυνος πολιτικός θα υπερψήφιζε το πρόγραμμα διάσωσης της χώρας. Αν ο Παπανδρέου ήταν διορατικός θα δημιουργούσε κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας. Αν η Παπαρήγα νοιαζόταν για τους εργαζόμενους θα διαπραγματευόταν τη συναίνεσή της. Τίποτε από όλα αυτά.

Εχουμε πυγμαίους πολιτικούς, κατώτερους των περιστάσεων, αντάξιους όμως του αναστήματός μας. Εχουμε εθιστεί στην περιφρόνηση του νόμου και τη λεηλασία των κοινών.

Ο υπερτροφικός ναρκισσισμός μας, θρεμμένος από τον εμετικό λαϊκισμό των πολιτικάντηδων, δεν γνωρίζει περιορισμούς, νόμους, δεσμεύσεις. Δεν σεβόμαστε τους κανόνες του παιχνιδιού γιατί το θεωρούμε στημένο. Αυτοεκπληρούμενη προφητεία, φυσικά.

Το έχω ξαναγράψει: το ελλαδικό δράμα ζητά αίμα για να επέλθει η κάθαρση. Χθες ήταν ο έφηβος Γρηγορόπουλος, σήμερα οι τρεις εργαζόμενοι της Μαρφίν, αύριο πιθανώς ένας πρύτανης ή ένας υπουργός. Θα ζήσουμε την τραγωδία μέχρι τέλους. Εκτός… εκτός αν η θέα της αβύσσου μας τρομάξει.

* Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας (htsoukas@gmail.com) είναι καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick.

Από τη σημερινή Καθημερινή