Η καλύβα του Παππού: 2009

27 Δεκ 2009





Χρόνια Πολλά και Φωτεινά σε όλους...

19 Δεκ 2009

Φως και Σκιά


Φωτογραφίες τραβηγμένες την προηγούμενη εβδομάδα στο ανάκτορο Charlottenburg του Βερολίνου.
Περισσότερες στα Φωτογραφικά τετράδια
.

27 Νοε 2009

Conrad Schumann, 1942-1988

Στις 15 Αυγούστου του 1961, το Τείχος του Βερολίνου μετρούσε ζωή μόνο δυο ημερών και ήταν τείχος μόνο κατ' όνομα: σε πολλά σημεία δεν ήταν παρά ένας χαμηλός φράχτης από αγκαθωτό συρματόπλεγμα.

Όπως στη γωνία των οδών Ruppiner Straße και Bernauer Straße, όπου βρέθηκε να φυλά σκοπιά ο 19χρονος Conrad Schumann από τη Σαξωνία.
Το παλληκαράκι, σα χαμένο, ολότελα απροετοίμαστο, βρέθηκε αντιμέτωπο με προπηλακισμούς από Δυτικοβερολινέζους και Ανατολικοβερολινέζους διαδηλωτές εξίσου, καθώς και με το ηθικό δίλημμα του τι θα πράξει αν οι συνθήκες απαιτήσουν να πυροβολήσει.
Κάπνιζε το ένα τσιγάρο πίσω απ' τ' άλλο κι άρχισε να το σκέφτεται - κι αυτό έγινε αμέσως αντιληπτό από τους παρευρισκόμενους θεατές της δυτικής μεριάς, οι οποίοι σταμάτησαν να τον βρίζουν κι άρχισαν να τον παροτρύνουν να αποσκιρτήσει. Μετά από λίγο, έφτασε κι ένα περιπολικό και άνοιξε μια από τις πόρτες του, ως δείγμα εγγύησης για την ασφάλειά του.

Η στιγμή που ο νεότατος Conrad Schumann πηδά πάνω απ΄ το αγκαθωτό συρματόπλεγμα αποτυπώθηκε στην γνωστότερη, ίσως, φωτογραφία του Ψυχρού Πολέμου.


'Εχτισε τη ζωή του στη Δυτική Γερμανία - παντρεύτηκε μια Δυτικογερμανή και έζησε στη Βαυαρία.

Μετά την πτώση του Τείχους, ο Schumann θέλησε να επισκεφτεί τη γενέτειρά του. Eκεί, του έμελλε να έρθει αντιμέτωπος με τη απόρριψη παλαιών φίλων και συγγενών, που τον θεωρούσαν προδότη - για την ακρίβεια, κάτι σαν τον αρχετυπικό λιποτάκτη, λόγω και της διάσημης φωτογραφίας και της συνακόλουθης χρησιμοποίησής της από τις υπηρεσίες προπαγάνδας του καθεστώτος. Το Τείχος, για όσο υπήρχε, τον προστάτευε εμποδίζοντάς τον να έρθει σε επαφή με αυτήν την πικρή πραγματικότητα.


Κρεμάστηκε το 1998, σε ηλικία 56 ετών. Η οικογένειά του απέδωσε την πράξη του σε προσωπικά προβλήματα.

Οι πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο του Frederick Taylor "The Berln Wall"

18 Νοε 2009

9η Οκτωβρίου 1989, η μέρα που άλλαξε τα πάντα
Η εμπειρία του Ανατολικογερμανού συγγραφέα Ίνγκο Σούλτσε από την πτώση του Τείχους



Tο κείμενο του Ινγκο Σούλτσε γράφτηκε με αφορμή την επέτειο της επανένωσης της Γερμανίας. Ενα κείμενο που στρέφει τη μνήμη είκοσι χρόνια πίσω, λίγες μέρες πριν το Τείχος του Βερολίνου πέσει οριστικά και αφήσει, επίσης οριστικά, πίσω του το διαιρεμένο Βερολίνο. Ο Ανατολικογερμανός συγγραφέας, όμως, δεν στέκεται στην εμβληματική ημερομηνία της 9ης Νοεμβρίου, όταν όλος ο κόσμος έβλεπε το Τείχος να γκρεμίζεται. Γυρίζει έναν μήνα πίσω και γράφει την προσωπική του εμπειρία από μιαν άλλη διαδήλωση στη Λειψία, στις 9 Οκτωβρίου. Συνδυάζοντας την ημερολογιακή με τη λογοτεχνική γραφή, ο Σούλτσε ξαναζωντανεύει το κλίμα εκείνων των ημερών, και καταθέτει την προσωπική του εμπειρία από μια ξεχωριστή στιγμή της Ιστορίας του 20ού αιώνα. Το κείμενο γράφτηκε ειδικά για την επέτειο των 20 χρόνων και μέχρι σήμερα έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδες της Γαλλίας και της Νορβηγίας. Στην Ελλάδα δημοσιεύεται αποκλειστικά στην «Κ» σε μετάφραση Γιώτας Λαγουδάκου.

Του Ινγκο Σουλτσε

Συχνά με διορθώνουν πολύ συγκαταβατικά: «Εννοούσατε την 9η Νοεμβρίου». «Οχι, η μέρα που καθόρισε τα πάντα ήταν η 9η Οκτωβρίου». «Γιατί; Αφού το Τείχος έπεσε την 9η Νοεμβρίου!» «Ναι, επειδή είχε προηγηθεί η 9η Οκτωβρίου».

Το πρωί της 9ης Νοεμβρίου δεν υπήρχε σχεδόν κανείς που να περίμενε ότι το Τείχος θα έπεφτε εκείνη τη μέρα. Την 9η Οκτωβρίου ωστόσο ξέραμε όχι μόνο στη Λειψία ότι το βράδυ εκείνο θα έφερνε μαζί του μια απόφαση, που μετά απ’ αυτήν -με τον έναν ή τον άλλο τρόπο- όλα θα ήταν αλλιώς.

Η 9η Οκτωβρίου ήταν Δευτέρα, η πρώτη Δευτέρα μετά την 7η Οκτωβρίου, την 40ή επέτειο της ΛΔΓ. Βδομάδα τη βδομάδα οι διαδηλώσεις της Δευτέρας, που ξεκινούσαν μετά την «προσευχή υπέρ ειρήνης» στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στη Λειψία, γίνονταν όλο και μεγαλύτερες. Μία βδομάδα νωρίτερα οι διαδηλωτές είχαν φτάσει ήδη τους τριάντα χιλιάδες.

Φοβόμουν - και συγχρόνως ένιωθα ευφορία. Λόγοι για να φοβάται κανείς υπήρχαν αρκετοί. Την προηγούμενη βδομάδα είχε γίνει κανονική σφαγή ανάμεσα σε ένστολους και διαδηλωτές γύρω από τον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό, απ’ όπου θα έρχονταν τα τρένα με τους πρόσφυγες από την πρεσβεία της Πράγας. Το Σαββατοκύριακο που είχε προηγηθεί ένστολοι είχαν επιτεθεί ξυλοκοπώντας διαδηλωτές και αμέτοχο κόσμο στο Βερολίνο, στη Λειψία και σε άλλες πόλεις. Με πόση κτηνωδία, με πόσο πραγματικό σαδισμό μάλιστα, είχαν ενεργήσει σε πολλές περιπτώσεις οι λεγόμενες δυνάμεις της τάξης δεν το ξέραμε εκείνη τη στιγμή ακόμα. Μέχρι τότε, έτσι πίστευα, η επικείμενη 40ή επέτειος μας είχε γλιτώσει από τα χειρότερα. Και τα χειρότερα ήταν η «κινεζική λύση», η οποία είχε εφαρμοστεί πριν από τέσσερις μήνες νωρίτερα στο Πεκίνο. Η κυβέρνηση της ΛΔΓ την είχε επικροτήσει. Κυκλοφορούσαν φήμες ότι γυμναστήρια μετεξοπλίζονταν ώστε να χρησιμοποιηθούν ως στρατιωτικά νοσοκομεία έκτακτης ανάγκης, ότι στα νοσοκομεία αύξαναν τα αποθέματα αίματος και άλλα τέτοια. Στη «Λαϊκή Εφημερίδα της Λειψίας» είχε δημοσιευτεί η πιο σαφής απειλητική επιστολή της «Μονάδας Εδικού Αποσπάσματος “Χανς Γκάιφερτ”», με την οποία ο διοικητής της δήλωνε ότι θα αναχαιτιστούν «οριστικά και δραστικά οι αντεπαναστατικές αυτές ενέργειες» - «Αν χρειαστεί και με το όπλο στο χέρι».

Παρ’ όλα αυτά δεν υπήρχε άλλη επιλογή. Γιατί πότε θα κατεβαίναμε στους δρόμους, αν όχι τώρα; Θα φαινόμουν αναξιόπιστος τόσο στα μάτια τα δικά μου όσο και στα μάτια των φίλων μου, αν το ’βαζα στα πόδια. Αλλά γι’ αυτό είχαμε μείνει άλλωστε - για να αλλάξουμε κάτι.

Αντιπολίτευση

Προτού πάρουμε το αυτοκίνητο για να πάμε νωρίς το απόγευμα με τη φίλη μου στη Λειψία -δουλεύαμε και οι δύο στο θέατρο του Αλτενμπουργκ- γεμίσαμε το ψυγείο για τη δεκατριάχρονη κόρη της. Στο πολυκατάστημα της πόλης εκείνη τη μέρα κατά ένα μυστηριώδη τρόπο υπήρχε σπάνια αφθονία. Τι παρανόηση! Σάμπως αυτό να μας ενδιέφερε!

Δώσαμε στο κορίτσι ένα φάκελο με χρήματα, αλλά και αρκετά νομίσματα των είκοσι πφένιχ για το τηλέφωνο και της γράψαμε τον αριθμό μιας φίλης, σε περίπτωση που δεν θα είχαμε γυρίσει μέχρι το άλλο πρωί. Μεγαλύτερη από τον φόβο όμως ήταν η ελπίδα, η ευφορία.

Στην Πολωνία μια κυβέρνηση Solidarno καθόριζε ήδη σε τεράστιο βαθμό την τύχη της χώρας, στην Ουγγαρία είχαν ανοίξει στις 10 Σεπτεμβρίου τα σύνορα προς την Αυστρία, μια μέρα μετά ιδρύθηκε στη ΛΔΓ το «Νόιες Φόρουμ» - η πρώτη αντιπολιτευτική ομάδα. Το σύνθημα «Θέλουμε να φύγουμε!» από τα τέλη του Σεπτέμβρη είχε γίνει «Θα μείνουμε εδώ!» Από την τελευταία Δευτέρα ακουγόταν το «Είμαστε ο λαός!».

Ξεκινήσαμε για τη Λειψία νωρίς, επειδή φοβόμαστε ότι θα έκλειναν το κέντρο της πόλης. Κάπου ανάμεσα στην Μπόρνα και στο Εσπενχαϊμ μας σταμάτησε η αστυνομία. Αφού τους έδειξα ότι τα φώτα και το φλας μου λειτουργούσαν κανονικά, μας άφησαν να φύγουμε.

Οταν φτάσαμε στη Λειψία αφήσαμε το αυτοκίνητο μπροστά στο μουσείο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, το σημερινό Ανώτατο Ομοσπονδιακό Διοικητικό Δικαστήριο. Απέναντι, σε κάποια πάροδο, είδαμε στρατιωτικά οχήματα και άντρες με στολές του Ειδικού Αποσπάσματος. Μοίραζαν τσάι από ένα μεγάλο καζάνι. Οι ένστολοι δεν ήταν πια και τόσο νέοι, πολλών η κοιλιά κρεμόταν πάνω από τη ζώνη. Τους προσπεράσαμε περνώντας σχεδόν από δίπλα τους, τους κοιτούσαμε - εκείνοι έστρεφαν το βλέμμα τους αλλού. Στο κέντρο της πόλης με την πρώτη ματιά τίποτα δεν φαινόταν διαφορετικό απ’ ό,τι συνήθως - άξαφνα όμως βρεθήκαμε μπροστά σε μια μεγάλη σειρά από στρατιωτικά οχήματα. Ακούγονταν σκύλοι να γαβγίζουν. Αξιωματικοί έτρεχαν από όχημα σε όχημα. Από την πλατεία ανάμεσα στην Οπερα και την Γκεβάντχαους, την πλατεία Καρλ Μαρξ, βλέπαμε στρατιωτικά οχήματα να καταφτάνουν συνεχώς από την πλευρά του μουσείου Γκράσι και να στρίβουν στο Δακτύλιο της Λειψίας. Οι οδηγοί των αυτοκινήτων κόρναραν, από το πεζοδρόμιο ακούγονταν σφυρίγματα.

Μπροστά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου επικρατούσε ήδη κατά τις 16.00, μία ώρα δηλαδή πριν από την «προσευχή υπέρ ειρήνης», μεγάλος συνωστισμός. Δεν ξέραμε ότι εκατοντάδες σύντροφοι από το Ενιαίο Σοσιαλιστικό Κόμμα είχαν κληθεί να βρίσκονται στην εκκλησία για να πιάσουν τις θέσεις.

Πήγαμε στη «Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία», που ήταν ακριβώς στο Δακτύλιο και γεμάτη μέχρι και την τελευταία θέση. Ενημέρωναν τον κόσμο σχετικά με τις συλλήψεις των τελευταίων ημερών. Ακούσαμε επίσης (ή μήπως αυτό συνέβη αργότερα, από τα μεγάφωνα του δημοτικού ραδιοφωνικού σταθμού;) την έκκληση για αποφυγή βίας, που είχε υπογραφεί από τους γραμματείς της Περιφερειακής Διοίκησης του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος Κουρτ Μάγιερ, Γιόχεν Πόμερτ, Ρόλαντ Βαίτσελ, από τον τότε διευθυντή της ορχήστρας Γκεβάντχαους Κουρτ Μαζούρ, τον καμπαρετίστα Μπερντ-Λουτς Λάνγκε και τον θεολόγο Πέτερ Τσίμερμαν. Κατά ρεαλιστικό τρόπο οι έξι αυτοί άντρες θεωρούσαν δεδομένο πως θα γινόταν διαδήλωση. Κι αυτό -στο κάτω κάτω είχαν υπογράψει τρία υψηλά στελέχη του Κόμματος από τη Λειψία- ήταν μια νομιμοποίηση σχεδόν της διαδήλωσης της Δευτέρας.

Από τη Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία ξαναγυρίσαμε στην πλατεία Καρλ Μαρξ. Ολοι οι δρόμοι και οι πάροδοι στο κέντρο της πόλης ήταν γεμάτοι κόσμο. Ακούγαμε τα συνθήματα από την πλατεία μπροστά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Την προηγούμενη Δευτέρα είχα μείνει εμβρόντητος όταν άκουσα για πρώτη φορά το σύνθημα «Εξω η Στάζι!» Το γεγονός ότι κάτι τέτοιο ήταν δυνατόν να συμβαίνει, χωρίς να ορμήσουν αμέσως στον κόσμο ορδές από τους ανθρώπους της Υπηρεσίας Μυστικής Ασφαλείας, μου φαινόταν σαν θαύμα. Μια βδομάδα αργότερα τα συνθήματα ακούγονταν ήδη οικεία.

Αν τα όσα είχαν καταγράψει οι δύο κάμερες που υπήρχαν στο κτίριο του ταχυδρομείου στην πλατεία Καρλ Μαρξ δεν έχουν σβηστεί, θα μπορούσε να δει κανείς πώς ακριβώς συγκεντρώθηκαν οι διαδηλωτές. Για μένα βρέθηκαν εκεί από τη μια στιγμή στην άλλη. Δεν ήταν μονάχα το τμήμα που ξεκίνησε από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου («Ξεκινάμε! Ξεκινάμε!») και κατευθυνόταν προς την πλατεία της Οπερας. Γιατί ξαφνικά άρχισε να συρρέει κόσμος από παντού. Οποιος πριν φαινόταν πως είχε βρεθεί τυχαία στην πλατεία και για τον οποίο θα σκεφτόταν κανείς ότι πηγαίνει για ψώνια ή ότι απλώς γυρίζει από τη δουλειά του, αποδεικνυόταν ότι ανήκε στους διαδηλωτές.

Δεν μπορούσες να πεις ποιο ήταν εκείνο το βήμα με το οποίο έπαυε να είναι κανείς περαστικός και ανήκε πια στους διαδηλωτές. Με τις δύο κάμερες στραμμένες επάνω μας προχωρούσαμε προς την κατεύθυνση του Δακτυλίου Γκεόργκι, τον φαρδύ δρόμο μπροστά από το κτίριο του ταχυδρομείου, και απορούσαμε που δεν συνέβαινε τίποτα.

Λίγο πριν φτάσουμε στο δρόμο συνάντησα μια συμφοιτήτριά μου - Εσύ εδώ; Μιλώντας για διάφορους κοινούς μας γνωστούς φτάσαμε στο Δακτύλιο Γκεόργκι και σταματήσαμε στο φανάρι των πεζών που ήταν κόκκινο. Αυτοκίνητα περνούσαν από μπροστά μας. Οταν το φανάρι των πεζών άναψε πράσινο, κατεβήκαμε στο δρόμο και στρίψαμε αριστερά προς τον Κεντρικό Σταθμό. Κάθε φορά που σε κάποια συζήτηση αναφέρω τα περιστατικά αυτά, με κοιτάζουν χαμογελώντας κοροϊδευτικά, καμιά φορά μου επιτίθενται μάλιστα. Σάμπως με τέτοιες λεπτομέρειες να υποβαθμίζω τη διαδήλωση, να την συκοφαντώ μάλιστα. Μα γιατί να τρέξει και να περάσει κανείς μπροστά από ένα αυτοκίνητο που κινείται; Γιατί να μη διώξει κανείς το φόβο από την ψυχή του φλυαρώντας λιγάκι; Το καθημερινό και το ασυνήθιστο δεν ζουν σε κόσμους ξεχωριστούς.

Μετά από λίγα λεπτά τα αυτοκίνητα που σταματούσαν στο φανάρι βρίσκονταν ακινητοποιημένα μέσα στη διαδήλωση. Δεν ήταν δυνατόν να προχωρήσουν. Τα λιγοστά αυτοκίνητα που έρχονταν από την αντίθετη κατεύθυνση έβαζαν όπισθεν. Ο δρόμος μάς ανήκε.

Η ένταση με βοήθησε να αρχίζω κι εγώ να φωνάζω τα συνθήματα. Εξακολουθούσε να μου είναι δύσκολο να «κραυγάζω» έτσι δυνατά μαζί με άλλους. Αφού αυτές οι «συλλογικές κραυγές» ανήκαν σε κείνον τον άλλο κόσμο, σε κείνον που περιφρονούσαμε. Συμμετέχοντας όμως τώρα σε όλο αυτό ένιωθες το φόβο να διαλύεται και να ενώνεσαι με τους άλλους: «Το Νόιες Φόρουμ να γίνει δεκτό!», «Ελεύθερες εκλογές», «Θα μείνουμε εδώ», «Κάτω η βία» και κάθε τόσο «Είμαστε ο λαός!» Πού ήταν οι ένστολοι;

Μου φαινόταν σάμπως οι «Δυνάμεις Ασφαλείας» να είχαν γίνει καπνός. Θυμάμαι μονάχα έναν και μοναδικό αστυνομικό που με τα πόδια ανοιχτά και τα χέρια στη μέση στεκόταν αριστερά στο πεζοδρόμιο και είχε το βλέμμα καρφωμένο στο κενό. Στα παράθυρα των γύρω σπιτιών και εστιατορίων έβγαιναν όλο και περισσότεροι άνθρωποι. «Μπείτε στη γραμμή!», «Εξω η Στάζι!», «Η Στάζι στην Εθνική Οικονομία» (εκεί ήταν άλλωστε προ πολλού), «Γκόρμπι, Γκόρμπι!» Μονάχα το σύνθημα για τον Γκόρμπι δεν φώναξα. Χωρίς τον Γκορμπατσόφ, αυτό όλοι το ήξεραν, δεν θα είχαν γίνει τόσο πολλά πράγματα.

Οταν γυρίσαμε και κοιτάξαμε από την άλλη πλευρά, ολόκληρος ο Δακτύλιος Γκεόργκι είχε σκοτεινιάσει από κόσμο. Πανηγυρίζαμε. Ποιος θα σταματούσε αυτό το πλήθος; Το γεγονός ότι ήμασταν τόσο πολλοί -εβδομήντα χιλιάδες- και δεν βρέθηκε ούτε ένας χρήσιμος ηλίθιος που να σηκώσει πέτρα ήταν θρίαμβος για μας. Ενάντια σ’ αυτό το πλήθος μονάχα η ένοπλη βία θα βοηθούσε. Οτι όντως θα έπεφταν πυροβολισμοί δεν μπορούσα όμως να το φανταστώ.

Οπως γνωρίζουμε σήμερα, για αρκετή ώρα δεν ήταν βέβαιο αν όντως δεν θα δινόταν διαταγή για «καταστολή της αντεπανάστασης», πράγμα που δεν θα σήμαινε διαταγή πυροβολισμού. Ωστόσο, η Κεντρική Διοίκηση των ειδικών δυνάμεων της Λειψίας θεωρούσε μάταιο το να επέμβει. Περίμενε την έγκριση αυτής της απόφασης από το Ανατολικό Βερολίνο - ο Εγκον Κρεντς δεν απάντησε όμως. Λίγο μετά τις 6.30 ο Πρώτος Γραμματέας της Περιφερειακής Διοίκησης του Ενιαίου Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Χέλμουτ Χάκενμπεργκ, εξέδωσε την εντολή «να αφήσουν τους διαδηλωτές να προχωρήσουν και να κρατηθούν σε χαμηλούς τόνους», εφόσον δεν «σημειωθούν επιθέσεις σε άντρες των Δυνάμεων Ασφαλείας, σε αντικείμενα και εγκαταστάσεις». Οι μεν κρατήθηκαν σε χαμηλούς τόνους, οι δε ανέβασαν τους τόνους.

Η διαδήλωση δεν ήταν απλώς ειρηνική, από λεπτό σε λεπτό γινόταν όλο και πιο χαρούμενη. Γελούσαμε με τον ίδιο μας τον εαυτό: Διαδηλώνουμε μετά το σχόλασμα και την άλλη μέρα θα πάμε πάλι στη δουλειά στην ώρα μας. Την άλλη Δευτέρα θα ξανάρθουμε όμως.

Είχαμε πραγματικά τη διάθεση να αρχίσουμε να τραγουδάμε το «Λαοί, ακούστε τα συνθήματα που για την τελευταία μάχη σας καλούν! Με τον αγώνα η Διεθνής τ’ ανθρώπινα δικαιώματα κατακτά». Το ρεφρέν της Διεθνούς -κανένας δεν ήταν σε θέση να τραγουδήσει τίποτα περισσότερο από την πρώτη στροφή και το ρεφρέν- μου φαινόταν να ταιριάζει κατά έναν απροσδόκητο τρόπο. Εμείς ήμασταν η Διεθνής, νιώθαμε ένα με τους Πολωνούς, τους Τσεχοσλοβάκους, τους Ούγγρους, τους Ρουμάνους, τους Ρώσους, τους Κινέζους, τους Νοτιοαφρικανούς…

Αδελφοσύνη

Αν δει κανείς φωτογραφίες αυτών των πρώτων διαδηλώσεων της Λειψίας θα παρατηρήσει αμέσως πόσος χώρος υπήρχε ανάμεσα στον κόσμο. Δεν βηματίζαμε παρατεταγμένοι. Ούτε ήμασταν πιασμένοι αγκαζέ ούτε κρατούσαμε κεριά στα χέρια. Τα ελάχιστα πανό ήταν πολύ μικρά κι οι διαδηλωτές τα κρατούσαν από μικρά πηχάκια πάνω από τα κεφάλια τους, έτσι που θα μπορούσαν να βρεθούν πάνω τους χιλιάδες δακτυλικά αποτυπώματα - «Χωρίς βίζα ώς τη Σαγκάη». Περπατούσαμε στην πόλη εκείνο το ζεστό ακόμα φθινοπωρινό απόγευμα με μερικούς στενούς μας φίλους και ήμασταν ευχαριστημένοι που υπήρχαν κι άλλοι εκεί, χωρίς τους οποίους δεν θα τολμούσαμε -με την κυριολεκτική έννοια- να βγούμε στο δρόμο. Για πρώτη φορά συνειδητοποιούσα τι εννοούσαν διακόσια χρόνια πιο πριν με τη Fraternit�, με την αδελφοσύνη.

Μιας και κείνοι που κατέβαιναν να διαδηλώσουν ήταν μάλλον οι νέοι άνθρωποι, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αντιμετωπίζονταν σαν κάτι ιερό. Μιλούσαν συνεχώς στις δύο εξηνταπεντάχρονες γυναίκες που συμμετείχαν στη διαδήλωση, τις χειροκροτούσαν. Ακόμα κι ο τελευταίος ένστολος θα έπρεπε να καταλάβαινε βλέποντάς τις ότι εδώ δεν επρόκειτο για «συμμορία χουλιγκάνων».

Περάσαμε τον Κεντρικό Σταθμό, οι πόρτες ήταν κλειστές. Οποιος έφτανε με το τρένο δεν μπορούσε να μπει στην πόλη. Τα τραμ που ήταν σταματημένα στη στάση άνοιγαν τις πόρτες - «Μπείτε στη γραμμή!» Περάσαμε κάτω από τις γέφυρες των πεζών και διασχίσαμε την πλατεία Φρίντριχ Ενγκελς, που ήταν παντελώς έρημη. Λίγο πιο πίσω σταματήσαμε. Μπροστά στη λεγόμενη «Στρογγυλή Γωνία», το κτίριο της Υπηρεσίας Μυστικής Ασφαλείας, είδαμε ένστολους με ασπίδες και κράνη. Κι αυτή ήταν η έκπληξη των τελευταίων δύο βδομάδων, ότι και οι «δικοί μας» ήταν όπως και οι αστυνομικοί της Δυτικής Γερμανίας.

Περίπου πενήντα ασπιδοφόροι ήταν παρατεταγμένοι μπροστά στην είσοδο του κτιρίου. Πώς ένιωσαν αυτοί οι νεαροί που τους είχαν διατάξει να σταθούν εκεί μπροστά στην πόρτα, όταν ακούστηκε να περνάει από μπροστά τους το «Είμαστε ο λαός»; Επαψαν και κείνοι να φοβούνται όταν μια σειρά διαδηλωτών πήγε και στάθηκε με την πλάτη μπροστά τους; Αναψαν κεριά στα σκαλοπάτια της εισόδου. Ενα τμήμα της «Στρογγυλής Γωνίας» ήταν φυλακή, όπου εξακολουθούσαν να κρατούνται κάποιοι που είχαν συλληφθεί τις τελευταίες ημέρες και τις τελευταίες βδομάδες.

Κοντά στο Νέο Δημαρχείο ένα στρατιωτικό όχημα σταμάτησε στην άκρη του δρόμου. Οι διαδηλωτές συζητούσαν με τους ένστολους που κάθονταν εκεί πάνω, τους έδωσαν τσιγάρα. «Δεν είστε χουλιγκάνοι εσείς» είπαν οι τύποι από το όχημα.

Η ίδια η πόλη καθόριζε την πορεία της διαδήλωσης με τον Δακτύλιο. Προχωρήσαμε λοιπόν ώσπου φτάσαμε στην Γκεβάντχαους. Κάναμε το γύρο του Δακτυλίου, ο κύκλος έκλεισε. Βρισκόμασταν πάλι στην πλατεία Καρλ Μαρξ. Αυτή η μία ώρα μάς είχε αλλάξει. Ημασταν πιο ελεύθεροι, πιο χαρούμενοι, πιο αποφασισμένοι παρά ποτέ. Δεν είχαμε αλλάξει μόνο εμείς όμως. Η πόλη, η χώρα ολόκληρη ήταν μια άλλη αυτή τη μία ώρα. Η χαρά μας, η ανακούφιση, οι πανηγυρισμοί μας ήταν αναμφίβολα πιο δυνατοί από τις τρομπέτες της Ιεριχούς. Ολα θα άλλαζαν, όλα τα τείχη θα έπεφταν - «Χωρίς βίζα ώς τη Σαγκάη» - και το όνειρο της Ανοιξης της Πράγας του ’68 θα γινόταν πραγματικότητα: Ενας Σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο.

Ο Ινγκο Σούλτσε

Ο Ινγκο Σούλτσε, γεννημένος το 1962 στη Δρέσδη, θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους Γερμανούς συγγραφείς, έχοντας μάλιστα κερδίσει πολλές και σημαντικές διακρίσεις. Στην Ελλάδα έγινε γνωστός με τις «33 στιγμές ευτυχίας» (Εκδόσεις Καστανιώτη, μτφ. Γ. Λαγουδάκου) και τις «Απλές ιστορίες» (Εκδόσεις Καστανιώτη, μτφ. Αλ. Παύλου), κυρίως όμως με το επιστολικό μυθιστόρημα «Καινούργιες Ζωές» (Εκδόσεις Καστανιώτη, μτφ. Γ. Λαγουδάκου), με το οποίο καθιερώνεται πλέον παγκοσμίως.

(Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή)

16 Νοε 2009

Μικρό φωτογραφικό αφιέρωμα στο Τείχος, ΙI: Bernauer Strasse



Ο σταυρός σημαδεύει το σημείο που φονεύθηκε κάποιος προσπαθώντας να ξεφύγει από την παραδείσια DDR.




Ακριβώς επάνω στο όριο, έστεκε η Εκκλησία Της Συμφιλίωσης. Την κατεδάφισε το καθεστώς το '85.


Το αρχιτεκτόνημα που χτίστηκε στη θέση της παρουσιάζει αρκετό ενδιαφέρον - αλλά δεν μπορώ να το δω σα χώρο λατρείας. Πολύ γυμνό, πολυ κρύο. Μόνο σα μνημείο, που μιλά για ερημιά κι αποξενωση, για διχασμό και την παγερή πνοή του θανάτου.




Περισσότερα για την εκκλησία εδώ.

11 Νοε 2009

Μικρό φωτογραφικό αφιέρωμα στο Τείχος, Ι: East Side Gallery
















Τις φωτογραφίες τράβηξα τον Ιούλιο του 2007.

9 Νοε 2009

Μετά είκοσι έτη...




.... για πολλούς Βερολινέζους το τείχος υφίσταται ακόμα- αόρατο, εσωτερικό, φασματικό:

Πολλοί κάτοικοι των παλιών εργατικών συνοικών, που έγιναν trendy και τα νοίκια εκτοξεύθηκαν, νοσταλγούν τον καιρό της DDR...

Πολλοί Δυτικοβερολινέζοι παραμένουν καχύποπτοι απέναντι στους Ανατολικούς, μιλούν γι' αυτούς όπως πολλοί Νεοέλληνες για τους Αλβανούς, και δεν έχουν καμμιά όρεξη να επισκεφτούν ωραίες γωνιές της πόλης, μόνο και μόνο γιατί ανήκαν στο Ανατολικό. Κι αν συναντήσουν κανέναν ευκατάστατο Ανατολικό, κάποιας ηλικίας, κάπως κλειστό και λιγομίλητο, ξεχειλίζουν βεβαιότητα: Πέραν πάσης αμφιβολίας, ο κ. .... ή τ α ν Stasi.






Όσον αφορά εμένα... όταν υπήρχε ακόμη το τείχος, Βερολίνο σήμαινε μια μάλλον μουντή πόλη, σκηνικό μιας παράδοξης, όσο και τρυφερής, ιστορίας με αγγέλους που είχα δει στο σινεμά.


Ένα ακόμα τοπωνύμιο.

Ένας τόπος μακρινός, σκισμένος στα δυο από ένα τείχος- του αίσχους το έλεγαν.


Και κάποτε το τείχος έπεσε, με έξαλλους πανηγυρισμούς - και θυμάμαι τους μεγαλύτερους, άλλοτε πυρετικούς στον ενθουσιασμό τους απέναντι στις κοσμογονικές αλλαγές, άλλοτε να εκφράζουν τις ανησυχίες τους για την ανυπαρξία, πλέον, "αντίπαλου δέους", ή διάφορους χαζοβιόληδες να διακηρύττουν πως τα όσα συνέβησαν στο Βερολίνο και στις χώρες του -τότε- Ανατολικού Μπλοκ, απεδείκνυαν μόνο πως "είχαμε δίκιο, εμείς οι οπαδοί της ελεύθερης αγοράς", κτλ.


Και μετά oκτώ μήνες, στιγμές έκστασης: Ιούλιος του '90, και καρφωμένος μπροστά την TV να βλέπω τον Roger Waters, που πολύ θαύμαζα, με κάμποσους άλλους καλλιτέχνες, να ανεβάζει εί, στο Βερολίνο, την παράσταση από ένα από τα πλέον εμβληματικά concept album της εφηβείας μου, το "The Wall"( χρόνια πριν, σε ανύποπτο χρόνο, όταν είχε ερωτηθεί για το αν θα το ανέβαζε ξανά, είχε πει χαριτολογώντας: "Μόνο αν πέσει το τείχος του Βερολίνου").


Μια εικοσαετία μετά, και εκείνη η παράσταση μου φαίνεται βαρυφορτωμένη, με εμηνείες παράταιρες- αν και κάποιες μ' ανατριχιάζουν ακόμα, όπως της Sinead O' Connor στο "Mother", ή του Van Morrisson στο "Comfortably Numb", στο σύνολο προτιμώ την κλασική ηχογράφηση. Αλλά δεν πειράζει, είναι η συμβολική σημασία της παράστασης εκείνης που έχει σημασία, η γιορτή, η μέθη της επανένωσης, όχι τόσο η καλλιτεχνική της αρτιότητα.

Στο βιντεάκι παρακάτω, στην αρχή, υπάρχουν πλάνα από τις διάφορες -ως τότε- μεταμορφώσεις της Potsdamer Platz.



Δεν θα μπορούσα να φανταστώ πως στην ερημιά, τόν αδειανό εκείνο χώρο, τη no man's land της τότε Potsdamer Platz, όπου παρουσιάστηκε το The Wall, θα κάναμε κάποτε τις βόλτες μας με τη N., χαζεύοντας το Sony Center και άλλα εμβληματικά μοντέρνα κτίρια.

Δεν θα φανταζόμουν ποτέ ότι θα έπεφτα θύμα της γοητείας αυτής της πόλης, ούτε πώς θα υφαινόταν με την δική μας ιστορία, εμένα και της Ν.



Παρά τα προβλήματά της- την υψηλή ανεργία, τις ρατσιστικές επιθέσεις που συμβαίνουν, κάποτε, στις υποβαθμισμένες γειτονιές- ο αέρας της πόλης παραμένει φιλόξενος, η κουλτούρα της είναι κουλτούρα αποδοχής. Αλλά η ζωή μιας πόλης είναι μια δυναμική ισορροπία που πάντα παίζεται. Ποια θα είναι η όψη του αυριανού Βερολίνου; Θα ισορροπήσει ανάμεσα στη μητροπολιτική της χάρη, τις μποέμικες τάσεις των πολλών καλλιτεχνιζόντων που εγκαταστάθηκαν στην πόλη που συνδυάζει τον κοσμοπολιτισμό με το χαμηλό κόστος ζωής, από τη μια, και στην οικοδομική έξαρση, καθώς και την λαχτάρα για πλουτισμό των πολλών που ανακαινίζουν τα παλιά κτίρια για να τα μοσχοπουλήσουν σε πλούσιους και διάσημους ξένους και ονειρεύονται μόνο κρουνούς χρημάτων και ανελέητο clubbing;

Άδηλο, καθώς είναι πάντα το μέλλον.

29 Οκτ 2009

Εξ αφορμής της χθεσινής επετείου

Χτες το βράδυ, η ΕΤ1 πρόβαλε ένα πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ για τη σφαγή στο χωριό Δομένικο της Θεσσαλίας το Φλεβάρη του ’43. Οι δράστες δεν ήταν Γερμανοί, όπως αντανακλαστικά θα περιμέναμε, αλλά Ιταλοί.

Το εντελώς καινούργιο για μένα, ήταν η παραδοχή, από τα χείλη Ιταλών ιστορικών, πως το στερεότυπο του «καλού Ιταλού» ήταν εν πολλοίς κατασκευασμένο, σε μια προσπάθεια να ανακτήσει γρήγορα το κύρος της η Ιταλία μετά τη λήξη του πολέμου. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας, δεν εκδόθηκαν για να δικαστούν πολλοί Ιταλοί αξιωματικοί που είχαν διαπράξει θηριωδίες στη Γιουγκοσλαβία, την Ελλάδα, τη Λιβύη και την Αιθιοπία.

Θυμήθηκα τη φίλη Ρetra από το Μόναχο, που ήταν αγέννητη στον πόλεμο, αλλά έχει νιώσει το βάρος της ενοχής για τα εγκλήματα που διέπραξαν οι ομοεθνείς της, καθώς και την εχθρότητα πολλών- μια εχθρότητα που εισπράττει μόνο και μόνο γιατί γεννήθηκε Γερμανίδα.
Το παράπονο της; Ότι όλοι μιλούν για τα εγκλήματα των Γερμανών – για τα αντίστοιχα των Ιταλών, ή των Αυστριακών, συνήθως δε γίνεται κουβέντα – και ούτε έχουμε συνηθίσει να πολυσηζητάμε για τις μελανές σελίδες της δράσης των Συμμάχων, θα προσέθετα.

Αλλά και όταν ακόμη το κάνουμε, οι εκλογικεύσεις είναι έτοιμες και πολυφορεμένες – συνήθως συνοψίζονται στο «εκείνοι άρχισαν πρώτοι», ή στο «εκείνοι έκαναν χειρότερα». Όμως, το ποια πλευρά ήρξατο χειρών αδίκων, ή το ποιοι διέπραξαν περισσότερα και φρικωδέστερα εγκλήματα, δεν αμνηστεύει τους άλλους.


Όσο κι αν δεν μπορώ να βρω ανάλογο της φρίκης των Ναζιστικών στρατοπέδων εξόντωσης (μια φρίκη που ίσως πηγάζει από τον εντελώς ψυχρό και «επιστημονικό» σχεδιασμό του όλου εγχειρήματος), δεν μπορώ να παραβλέψω το έγκλημα της Δρέσδης (σχεδιασμένος μεθοδικά βομβαρδισμός, με αποκλειστικό σκοπό τους, κατά το δυνατόν, περισσότερους θανάτους αμάχων).

Και άλλα, και άλλα… Αντιγράφω από την «Καθημερινή» κάποιες σκέψεις του Mark Mazower, δημοσιευμένες στη «Guardian» - οι υπογραμμίσεις δικές μου:

"Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό, από τη σημερινή σκοπιά, το πόσο εξαρτιόταν η Βρετανία από τις αποικίες της σε όλη τη διάρκεια του πολέμου. Αν οι Ρώσοι μάς έσωσαν στην Ευρώπη, η αυτοκρατορία ήταν απαραίτητη για να οικοδομηθεί η βρετανική ισχύς εκτός Ευρώπης. Οι μονάδες με στρατιώτες από τις αποικίες έπαιξαν κρίσιμο ρόλο στη Μεσόγειο. Οσο για τον ινδικό στρατό των δύο εκατομμυρίων, οι μονάδες του έδρασαν παντού, υπερασπίζοντας ταυτόχρονα την ίδια την Ινδία. Στο μεταξύ, η εθνικιστική δυσαρέσκεια έβραζε - ο Γκάντι ο ίδιος είπε ότι ελάχιστους λόγους είχαν οι Ινδοί για να προτιμήσουν τη βρετανική από τη γερμανική κυριαρχία. Οπως το έθεσε ο Νεχρού, μέσα στην αυτοκρατορία τους οι Βρετανοί φέρονταν σαν φασίστες.
(...)
Ιδωμένος έξω από την Ευρώπη, ο βρετανικός πόλεμος εναντίον του ναζισμού φαίνεται λιγότερο σαν ηθική σταυροφορία και περισσότερο σαν υπεράσπιση του παγκόσμιου στάτους κβο. Πόλεμος για ελευθερία και αυτοδιάθεση; Οχι στις αποικίες, αν ρωτούσες τον Τσόρτσιλ.
(...)
Τα πραγματικά διδάγματα για αμφοτέρους -που αφομοιώθηκαν όμως καλύτερα από τους Γερμανούς- γίνονται πλέον ολοφάνερα. Οι εσωτερικές αντιπαλότητες της Ευρώπης τής κόστισαν την παγκόσμια κυριαρχία που είχε κερδίσει τον προηγούμενο ενάμιση αιώνα και είχαν ως αποτέλεσμα έναν καινούργιο κόσμο στον οποίο η Ευρώπη ακόμα αγωνίζεται να βρει τη θέση της. Το θάρρος εκείνων που έπαιξαν τον ρόλο τους στην ήττα του ναζισμού δεν πρέπει να ξεχαστεί. Αλλά το να φλυαρούμε ακατάσχετα για την ανωτερότητα της Βρετανίας ή την δολιότητα της Γερμανίας δεν συμβάλλει στην αναγνώριση αυτής της διαφορετικής πραγματικότητας.




Μιλώντας για στερεότυπα, θυμήθηκα και τις αντιδράσεις που ξεσήκωσε η ταινία «Η Πτώση» (“Der Untergang”, με πρωταγωνιστή τον Bruno Ganz στο ρόλο του Χίτλερ- στο «πετσί του Χίτλερ» θα ήταν πιο ακριβές, μια και η ερμηνεία του είναι εξαίσια). Η ταινία περιγράφει τις τελευταίες ημέρες του Χίτλερ και των συνεργατών του στο καταφύγιό του στο Βερολίνο, λίγο πριν την κατάληψη της πόλης από τον Κόκκινο Στρατό.

Οι αντιδράσεις είχαν να κάνουν με την εικόνα ενός Χίτλερ τόσο καταβεβλημένου, που να προκαλεί σε κάποιες στιγμές τον οίκτο, και ιδιαίτερα στοργικού, σχεδόν πατρικού, απέναντι στις γραμματείς του. Κατηγορήθηκε ότι "εξανθρωπίζει το τέρας".

Πάντα βολεύει να κάνουν κάποιοι άλλοι το Κακό, και όχι εμείς. Πάντα βολέυει να τους ονομάζουμε "Ανθρωπόμορφα Τέρατα", πάντα ταμπουρωνόμαστε πίσω από τέτοια αφελή κλισέ, είτε για να καλύψουμε δικά μας εγκλήματα, είτε για να μην αντικρύσουμε την ενοχλητική αλήθεια: τα όσα τερατώδη συμβαίνουν στον κόσμο, δεν διαπράττονται από εξωγήινους, ούτε από ανθρώπους ριζικά άλλους σε σχέση μ’ εμάς.
Τα εγκλήματα των Ναζί μας αφορούν όλους – κυρίως, γιατί οι αυτουργοί τους δεν ήταν τόσοι διαφορετικοί από εμάς, όσο θα θέλαμε.

24 Οκτ 2009


(του Ανδρέα Πετρουλάκη, από τη χθεσινή Καθημερινή)

8 Οκτ 2009

(του Ανδρέα Πετρουλάκη, από τη σημερινή Καθημερινή)

7 Οκτ 2009

Όσο κι αν προσπαθώ να είμαι αισιόδοξος και καλόπιστος απέναντι στη νέα κυβέρνηση, δεν μπορώ να μη νιώθω ένα σύγκρυο διαβάζοντας πομπώδεις, όσο και αφελείς, προσθήκες στις ονομασίες κάποιων υπουργείων.

Εκτός από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, έχουμε και το Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης...

Η έκθεση ιδεών που ξεκίνησε στην προεκλογική περίοδο δείχνει να συνεχίζεται - και μάλλον χωρίς έμπνευση.


Δεν ξέρω γιατί, ξαφνικά θυμήθηκα εκείνο το παλιό ανέκδοτο, με τους Έλληνες τουρίστες στη Μόσχα, ο ένας εκ των οποίων κόμπαζε ότι μπορεί εύκολα να συνεννοηθεί στα Ρωσικά, προσθέτοντας την κατάληξη -όφσκι σε κάθε λέξη... Και αφού, στο εστιατόριο όπου πήγαν, ήρθε ως εκ θαύματος ακριβώς ό,τι είχαν παραγγείλει (πατατόφσκι, μοσχαρόφσκι, χοιρινόφσκι, κ.ο.κ), κορδωνόταν σα γύφτικο σκερπάνι, μόνο και μόνο για να τον προσγειώσει ανώμαλα ο σερβιτόρος, λέγοντας "αν δεν ήμουν Ελληνόφσκι, θα τρώγατε σκατόφσκι"...

3 Οκτ 2009

Καημένε Καραϊσκάκη...

Tου Παντελη Μπουκαλα

Σύμφωνα με την προεκλογική γιγαντοαφίσα του ΛΑΟΣ, «Τουρκία και Σκόπια μάς δουλεύουν», άρα «τώρα ξέρεις: Καρατζαφέρης», λες και ό, τι ψάχνει κανείς είναι καινούργιο σαμπουάν ή λευκαντικό. Στην τηλεοπτική διαφήμιση του ίδιου κόμματος, η Τουρκία και τα Σκόπια «προκαλούν» και αυτοί που «μας δουλεύουν» είναι ο κ. Καραμανλής και ο κ. Παπανδρέου. Συνθηματολογική αντίφαση; Διανοητική σύγχυση; Πολιτική ανακολουθία; Μπα. Ο ακρολαϊκισμός δεν είχε ποτέ ιδιαίτερο άγχος με τη λογική συνέπεια. Ελεγε και λέει ό, τι ακριβώς επιθυμούν να ακούσουν όσοι αρκούνται στα πρωτογενή αισθήματά τους, πιστεύοντας ακράδαντα ότι εκεί αρχίζει κι εκεί τελειώνει ο κόσμος όλος, και ως εκ τούτου δεν χαλαλίζουν δευτερόλεπτο για λίγη παραπάνω σκέψη. Ο κόσμος είναι χωρισμένος στα δύο, εμείς οι καλοί από τη μια, έχοντας πλάι μας έναν Θεό που του έχουμε δώσει ταυτότητα μέλους του κόμματός μας, και όλοι οι άλλοι απέναντι, οι κακοί, οι συνωμότες, τα όργανα του Σατανά, των Νεφελίμ, δηλαδή οι Εβραίοι, οι μασόνοι, οι μουσουλμάνοι, οι ξένοι, α, εσχάτως και των νεοπαγκοσμιοποιητών, μιας και πρέπει να αποκτήσει και εσάνς μοντερνικότητας η δημαγωγική μας απολυτότητα.

Μέσα σε όλα όσα είπε και λέει, λοιπόν, ο κ. Γ. Καρατζαφέρης, ο ρήτωρ αυτός που ξιπάζεται ότι μιλάει αρχαιοπρεπώς και «καθαρά» τα ελληνικά του επειδή αναμασάει τα κλισεδάκια «εις την» και «διά την» (την ίδια ώρα βέβαια ο ρητορικότατος και ελληνικότατος πετάει κι ένα «τυρβάζουν περί άλλων πολλών», ίσως επειδή, καίτοι χριστιανός, όπως διαλαλούν οι αγιογραφίες που φροντίζει να έχει σαν φόντο όταν κηρύσσει το μήνυμα της αληθείας του, δεν ανοίγει συχνά το Ευαγγέλιο, τουλάχιστον τις σελίδες του εκείνες που λένε «Μάρθα, Μάρθα, μεριμνάς και τυρβάζη περί πολλά, ενός δε εστι χρεία»), ο κ. Καρατζαφέρης λοιπόν, που τον ανέθρεψαν τα ιδιωτικά μας κανάλια, παθιασμένα ως γνωστόν με την πολυφωνία, κραυγάζει πως «η Επανάσταση του 21 τελεί εν αναστολή». Σε Βορειοηπειρώτες μιλούσε όταν έκανε το συγκεκριμένο κήρυγμα. Τους έκλεινε το ματάκι, λοιπόν, σαν να τους υποσχόταν ότι όπου να ’ναι θα ξεκινήσει αγώνα για την απελευθέρωσή τους, αν και δεν έχει πια σύμμαχο τον εξ ύψους «απελευθερωτή της Βορείου Ηπείρου» κ. Βρακά, ο οποίος βρήκε ήδη εκτίμηση και θαλπωρή στα ψηφοφέλτια της Ν. Δ.

Αλλά παραείναι υποτονικός και συμβιβαστικός ο κ. Καρατζαφέρης. Πώς αρκείται στην ιδέα ότι «η Επανάσταση του ’21 τελεί σε αναστολή»; Δηλαδή τι; Δεν τελεί σε αναστολή η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου; Πότε ολοκληρώθηκε; Ετσι απροβλημάτιστα θα απεμπολήσουμε τα ιερά και τα όσια; Ετσι εύκολα θα θυσιάσουμε τα όνειρα για την πέμπτη ή την έκτη αυτοκρατορία των Ελλήνων, την οποία εξαγγέλλουν τα εξαπτέρυγά του, με τα προγράμματά τους στο κανάλι του ή σε άλλα κανάλια, σε επί πληρωμή εκπομπές «εθνικοαπελευθερωτικού ελληνοαυτοκρατορικού» περιεχομένου; Και δεν φοβάται μήπως τον καταγγείλουν για ενδοτισμό οι πρώην σύμμαχοί του, οι ελληνοκάπηλοι του χρυσαυγίτικου φασισμού;


Να μην ξεχάσουμε και τον εκλεκτό κ .Αθανάσιο Πλεύρη, υιό του γνωστού Κώστα Πλεύρη, συγγραφέα του ογκωδέστατου πονήματος "Εβραίοι: όλη η αλήθεια", καθώς και τον Άδωνι Γεωργιάδη, που επανειλημμένα λάνσαρε το εν λόγω βιβλίο...

Να σημειωθεί ότι ο Κώστας Πλέυρης καταδικάσθηκε πρωτοδίκως για το βιβλίο του σε 14μηνη φυλάκιση με αναστολή, αλλά άκησε έφεση και αθωώθηκε...



2 Οκτ 2009

Κατάσταση «εύθραυστης ισορροπίας» στον Αγιο Παντελεήμονα
Περιπολίες ιδιωτών και απειλές κατά ξένων καταστηματαρχών της περιοχής και καταγγελίες για επιθέσεις σε μετανάστες

Του Κωστα Ονισενκο

Κανένα εκλογικό περίπτερο, πλην ενός (KKE) που όμως παραμένει κλειστό τις περισσότερες ώρες της ημέρας, δεν στήθηκε στον Αγιο Παντελεήμονα, αυτό που αποκομίζεις περπατώντας και συζητώντας, είναι ότι η γειτονιά παραμένει σε κατάσταση «εύθραυστης ισορροπίας», μετά τα γεγονότα των τελευταίων μηνών.

Στην περιοχή που πολλοί χαρακτηρίζουν «σταθμό μετεπιβίβασης» αλλοδαπών οι βολές από τις δύο πλευρές δίνουν και παίρνουν. Από τη μια υπάρχουν καταγγελίες για τη δράση ομάδας ατόμων που με σύνθημα «Να κρατήσουμε την πλατεία καθαρή», κλιμακώνουν τη λεκτική (και μερικές φορές όχι μόνον) βία κατά αλλοδαπών. Από την άλλη, κάτοικοι που πετούν το γάντι λέγοντας «ελάτε να μείνετε εσείς εδώ, και τότε τα λέμε».

Πολλοί από τους πρόσφυγες που ζούσαν στην περιοχή, το τελευταίο διάστημα μετακόμισαν στην πλατεία Βάθης, στην πλατεία Αττικής και στο Μεταξουργείο, χωρίς το πρόβλημα να αμβλυνθεί. Οι περισσότεροι παραμένουν στον Αγιο Παντελεήμονα και απλώς αποφεύγουν να συγκεντρώνονται στην πλατεία, η οποία «ελέγχεται» από άτομα της λεγόμενης «Επιτροπής Κατοίκων». Τα μεγάλα «ξενοδοχεία», δηλαδή τα ετοιμόρροπα κτίρια που «φιλοξενούσαν» αλλοδαπούς έναντι 2-10 ευρώ ημερησίως «το κεφάλι», εκκενώθηκαν και οι ένοικοί τους διαμένουν σήμερα σε μικρότερα διαμερίσματα, κυρίως υπόγεια, 4-6 άτομα σε ένα μικρό δωμάτιο.

Οι «επώνυμες» και «ανώνυμες» καταγγελίες κάνουν λόγο για επιθέσεις κατά μεταναστών με ρατσιστικά κίνητρα, για περιπολίες ιδιωτών και απειλές κατά ξένων καταστηματαρχών της περιοχής, μερικές από αυτές δημοσιοποίησε το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες.

Ενδεικτικά: «Ενώ επέστρεφε σπίτι του (...) ένας Ελληνας περίπου 35 ετών τον σταμάτησε και τον πρόσταξε να μην περάσει από εκείνο το σημείο. Οταν το θύμα ρώτησε για ποιο λόγο δεν μπορούσε να περάσει, εμφανίστηκαν άλλα δύο άτομα, τα οποία τον ακινητοποίησαν κρατώντας τον πισθάγκωνα.

Την ίδια στιγμή εμφανίστηκαν και άλλα άτομα, τα οποία όλα μαζί άρχισαν να τον χτυπούν σε όλο του το σώμα. Σύμφωνα με το θύμα, τα άτομα που ενεπλάκησαν στον ξυλοδαρμό του ήταν περίπου 10 στον αριθμό, ενώ τον χτύπησαν για περίπου μισή ώρα αφήνοντάς τον τελικά αναίσθητο και αιμόφυρτο στον δρόμο».

Αίσθηση προκαλούν οι καταγγελίες για υποβάθμιση αυτών των περιστατικών εκ μέρους της αστυνομίας, ενώ παράλληλα ένστολοι του τοπικού Αστυνομικού Τμήματος όπως και στελέχη του υπουργείου Εσωτερικών δήλωναν άγνοια για την ταυτότητα των μελών της «Επιτροπής Κατοίκων», η οποία μόλις την περασμένη Τετάρτη πραγματοποίησε άλλη μια συγκέντρωση διαμαρτυρίας.

Καταστηματάρχες και κάτοικοι της περιοχής μιλώντας στην «Κ», έκαναν λόγο για συσσωρευμένα προβλήματα τα οποία όμως, όπως τόνιζαν, δεν αντιμετωπίζονται με τη βία. «Βλέπω συχνά άτομα να κάθονται στην πλατεία και να βρίζουν και να διώχνουν τους ξένους. Δύο από αυτούς είναι με μηχανάκια και κάνουν “ελέγχους” σε όλη την περιοχή» είπε στην «Κ» κάτοικος.

Από την πλευρά του, άτομο που συμμετέχει στις κινητοποιήσεις της «Επιτροπής Κατοίκων» αρνήθηκε ότι εκείνοι ευθύνονται για τα βίαια επεισόδια δηλώνοντας «μας έχουν εγκαταλείψει να πνιγόμαστε μέσα στα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί από τους χιλιάδες λαθρομετανάστες. Δεν έχουμε κάτι εναντίον τους αλλά δεν μπορούμε να ζήσουμε πια έτσι. Δεν έχουμε άλλη λύση από την αυτοοργάνωση από τη στιγμή που οι πάντες κλείνουν τα μάτια στο πρόβλημα».


(από την Καθημερινή)

29 Σεπ 2009

Ενας αποτυχημένος πρωθυπουργός φεύγει, ένας ανεπαρκής έρχεται…

Tου Xαριδημου K. Tσουκα*

Ο λόγος και η πρακτική που υιοθετεί κάποιος ως αρχηγός της αντιπολίτευσης προοιωνίζονται συνήθως τον τρόπο που θα κυβερνήσει. Οπως δεν χρειάζονταν μαντικές ικανότητες να προβλέψει κανείς, πριν από έξι και πλέον χρόνια, ότι ο Καραμανλής Β΄ δεν θα έφερνε τον μεταρρυθμιστικό άνεμο ως πρωθυπουργός (αν και ο πάταγος της αποτυχίας του ήταν απρόβλεπτος), έτσι και σήμερα μπορεί βάσιμα κανείς να διαβλέψει ότι η κατρακύλα της χώρας δεν θα ανακοπεί ουσιωδώς αν τον διαδεχθεί στην πρωθυπουργία ο Παπανδρέου Γ΄.

Και οι δύο έχουν αξιοπρόσεκτα κοινά σημεία. Πρόκειται για πολιτικές μετριότητες, δίχως επεξεργασμένη άποψη για τη χώρα και, κυρίως, χωρίς πολιτικό θάρρος. Εκτοξεύθηκαν σε ηγετικά αξιώματα εξαιτίας του επωνύμου τους, όχι των ικανοτήτων τους ή κάποιου συμβολισμού που ενσάρκωνε η ηγεσία τους. Επαγγελματίες πολιτικοί, μεγάλωσαν σε προνομιούχες πολιτικές οικογένειες έχοντας διαμορφώσει ιδιοκτησιακή αντίληψη για τα κόμματά τους και τους δημόσιους θεσμούς. Δεν έχουν βιωματική αίσθηση των προβλημάτων, δεν παθιάζονται με τον τόπο.

Το χειρότερο όμως είναι ότι δεν αντιλαμβάνονται τις βαθιές δομές που καθηλώνουν τη χώρα, τον συστημικό χαρακτήρα των προβλημάτων, την ιστορικότητά τους, αλλά τα ερμηνεύουν απλοϊκά ως αποτέλεσμα κακών κυβερνητικών επιλογών μόνο. Δεν βλέπουν ότι οι εκάστοτε κυβερνητικές επιλογές συνήθως ερείδονται σε ένα υπόστρωμα ιστορικών νεοελληνικών εθισμών – αναξιοκρατίας, κομματισμού, πόλωσης, έλλειψης εμπιστοσύνης στους θεσμούς, ανοχής της παρανομίας, φατριασμού, αρχηγισμού, κρατικού πατερναλισμού, τοπικισμού και θυματοποιητικού λαϊκισμού.

Τριάντα πέντε χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, ξέρουμε πλέον ότι η νοοτροπία «φύγε εσύ, να ’ρθω εγώ κι όλα θα αλλάξουν» είναι φενάκη. Η διαφθορά δεν καταπολεμήθηκε επειδή έφυγε το ΠΑΣΟΚ και ήρθε η Ν. Δ. το 2004, γιατί η διαφθορά δεν είναι θέμα χρώματος των κυβερνώντων, αλλά βαθειών διοικητικών δομών και νοοτροπιών. Η ελλαδική επαρχία δεν θα αγκαλιάσει ξαφνικά τις ανεμογεννήτριες το 2009 επειδή αυτές θα προταθούν από τον μειλίχιο πρωθυπουργό Παπανδρέου, γιατί οι αντιδράσεις δεν έχουν να κάνουν τόσο με το ύφος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, όσο με τη βαθιά ριζωμένη νοοτροπία καχυποψίας και προστασίας τοπικών μικροσυμφερόντων. Πώς αλλάζουν αυτές οι νοοτροπίες; Κανείς δεν δείχνει να προβληματίζεται.

Συγκρίνετε την προεκλογική συνέντευξη Καραμανλή στις 29/2/2004 με την προεκλογική συνέντευξη Παπανδρέου στις 20/9/2009 (και οι δύο στην «Καθημερινή») και θα δείτε εντυπωσιακές ομοιότητες: ένας στρογγυλεμένος, προγραμματικά κενός, αλλά επικοινωνιακά «αισιόδοξος» λόγος· πληκτική φλυαρία για «διάλογο» · η αναπόφευκτη αναφορά στην «πολιτική βούληση» για ένα «άλλο κράτος» και μια «νέα αρχή». Λόγια του αέρα! Αυτό που απουσιάζει και από τους δύο ηγέτες είναι ακριβώς η ισχυρή βούληση – τα κότσια να εφαρμόσουν δύσκολες αλλά απαραίτητες αλλαγές, με πολιτικό κόστος. Η καραμανλική επανίδρυση του κράτους κατέληξε σε φάρσα, ενώ η παπανδρεϊκή βούληση για την αναθεώρηση του άρθρου 16 εξανεμίστηκε τη στιγμή που συγκρούστηκε με το παγόβουνο του κρατικιστικού ΠΑΣΟΚ.

Η τρίτη γενιά των Παπανδρέου ετοιμάζεται να κυβερνήσει. Η τέταρτη υποθέτω ότι ήδη προπονείται. Δεδομένου ότι ο Παπανδρέου Γ΄ δεν είναι νέος στην εκτελεστική εξουσία, μπορούμε να εικάσουμε πώς θα πολιτευθεί: με πληθώρα εξωυπηρεσιακών συμβούλων, παρακάμπτοντας τους δημόσιους λειτουργούς (όπως στο υπουργείο Εξωτερικών) · με το βαθύ ΠΑΣΟΚ συσπειρωμένο γύρω του, πνίγοντας τις όποιες εκσυγχρονιστικές πρωτοβουλίες μεταρρυθμιστών υπουργών του· δίχως αυτοφυές πολιτικό ένστικτο, χωρίς κινητοποιό αρχή και αρθρωμένη στρατηγική, με περιορισμένα προσωπικά βιώματα της χώρας που κυβερνάει· χωρίς πάθος, αλλά με αναβλητικότητα και ισορροπισμούς. Οι ραφές που συγκρατούν το ΠΑΣΟΚ θα φανούν στην πρώτη μεγάλη κρίση που θα διαχειριστεί.

Αν ο κ. Παπανδρέου κατανοούσε βαθιά τον φαύλο κύκλο των προβλημάτων που ταλανίζουν τη χώρα, θα διακινδύνευε μια απλή, αδάπανη και βαθιά συμβολική κίνηση: θα δεσμευόταν ότι, ένα μήνα μετά την εκλογή του, ο γενικός γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου και οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων δεν θα είναι πολιτικώς επιλεγμένα πρόσωπα, αλλά ανώτατα στελέχη της διοίκησης. Οποιος θέλει να κάνει ρήξεις, πρέπει πρώτα να διαρρήξει την παραδοσιακή σχέση του κυβερνώντος κόμματος με το κράτος, να δεθεί ο ίδιος στο κατάρτι της αξιοκρατίας και της ακομμάτιστης διοίκησης. Ετσι αρχίζει να λύνεται ο γόρδιος δεσμός του κομματισμού που πνίγει τη χώρα.

Φυσικά, δεν θα το κάνει. Ο κ. Παπανδρέου δεν έχει τη στόφα του ηγέτη των ρήξεων. Εχοντας μεγαλώσει στη σκιά του πατέρα του, δεν βρήκε ποτέ το θάρρος να διαπράξει συμβολική πατροκτονία: να χειραφετηθεί από τον πατέρα - αφέντη, να βρει τη δική του φωνή, να εμμείνει σε έναν νεωτερικό πολιτικό λόγο αισθητά διαφορετικό από τον παλαιοπασοκικό. Τα καναδοαμερικανικά και σουηδικά βιώματά του δεν τα έχει μεταβολίσει σε ρεαλιστική στρατηγική ρήξεων με τις βαθιές ελλαδικές νοοτροπίες. Παραμένουν ευσεβείς πόθοι και συνθήματα.

Ενας αποτυχημένος πρωθυπουργός φεύγει, ένας ανεπαρκής πρωθυπουργός έρχεται. Η κατρακύλα θα συνεχιστεί, ο ρυθμός της ίσως διαφέρει…

* Ο κ. Χ. Κ. Τσούκας (htsoukas@alba. edu. gr) είναι καθηγητής στο ALBA και στο Πανεπιστήμιο Warwick.


Και μην ξεχνάτε... Την Κυριακή όλοι στις κάλτσες!

13 Αυγ 2009

Περί της νέας γρίπης και λοιπών νοσημάτων

Μέτρο μιας άλλης αντίληψης -διάφορης από τη συνήθη- περί υγείας και νόσου, είναι η κοινωνία με το Χριστό και τους αδελφούς μας. Υποπτεύομαι πως, για όσους είναι φορείς αυτής της αντίληψης, όλη η συζήτηση για το αν η Θεία Κοινωνία μεταδίδει ασθένειες ή «μόνο τη Θεία Χάρη», όπως διατείνονται με περισσή βεβαιότητα διάφοροι κληρικοί τις τελευταίες εβδομάδες, είναι μάλλον εκτός θέματος.
Φαντάζομαι πως όσοι το ζουν έτσι δεν πολυασχολούνται με τέτοια, ούτε θεωρούν ζήτημα πρώτης προτεραιότητας το πότε θα αρρωστήσουν και από τι, ή πότε θα πεθάνουν.


Σε ό,τι αφορά εμάς τους υπόλοιπους, σε πείσμα της ιδέας που συνήθως τρέφουμε για την προσωπική μας ωριμότητα και σοφία, το ποιοι είμαστε καθορίζεται εν πολλοίς από το θυμικό μας και τις ψυχολογικές μας αγκιστρώσεις, τις –συχνά νευρωτικές- άμυνες με τις οποίες υποστηλώνουμε ένα ελλιπές και παραπαίον εγώ- πράγμα που εξηγεί το γιατί αντιμετωπίζουμε ως εχθρούς αυτούς που έχουν άποψη άλλη από τη δική μας: είναι η ίδια η νευρωτική συγκρότησή μας που κλονίζεται.

Κι αυτό ισχύει και για τους μεν και για τους δε, είτε αυτοπροσδιοριζόμαστε ως «πιστοί» (ζητώντας διαρκώς θαύματα, σημεία και τέρατα, σε πείσμα του «Ύπαγε οπίσω μου» που είπε ο Χριστός απορρίπτοντας τους πειρασμούς του Διαβόλου, έχοντας μια πίστη που παραμένει στο νηπιακό στάδιο της θρησκείας, της ψυχολογικής παρηγοριάς, των μαγικών προσδοκιών, κρίνοντας ως απολωλότες αμρτωλούς όσους διέπραξαν το θανάσιμο αμάρτημα να μην σκέπτονται όπως εμείς) είτε ως «άθεοι» (διαρρηγνύοντες τα ιμάτιά μας απέναντι στα, αξιωματικώς ορισμένα ως σκοταδιστικά, πιστεύω των «αφελών»).

Φαντάζομαι θα ήταν λιγότερο οδυνηρή η ζωή μας, αν υποψιαζόμασταν κάτι περισσότερο για τα βαθύτερα κίνητρα που μας ωθούν να έχουμε τη μία ή την άλλη πεποίθηση. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτού τυ είδους η άγνοια συναντάται και σε ανθρώπους κατά τεκμήριο ευφυείς και έντιμους στο στοχασμό τους.
Θυμάμαι κάποιον, με κοφτερό νου και περισσή εντιμότητα, μαχητικό ορθολογιστή και, φυσικά, άθεο, να αναφέρει κάποτε, παρενθετικά, πόσο κακό του είχε προξενήσει η μελέτη, κατά την εφηβεία του, ενός φρικτά ψυχοφθόρου θρησκευτικού αναγνώσματος, πόσο τον ταλαιπώρησε, ωθώντας τον σε ευθεία σύγκρουση με την σεξουαλικότητά του, και πόσα χρόνια έκανε να συνέλθει. Πουθενά και ποτέ δεν τον είδα να υποψιάζεται πως αυτή η τραυματική εμπειρία είναι μάλλον η αιτία της αθεϊας του, και πως τα όσα ηχηρά περί ορθολογισμού επικαλείται συνήθως, ενδεχομένως δεν είναι παρά η περίτεχνη εκλογίκευση της «θεοκτονίας» του (στην οποία ήταν αναγκασμένος να προβεί, εφόσον ήθελε να ζήσει.)

Αλλά ίσως είναι μάταιο να έχει κανείς μεγαλύτερες προσδοκίες. Όπως είχε πει ένας σημαντικός ψυχίατρος κάποτε, «δεν υπάρχει κανείς άνθρωπος πραγματικά ενήλικος»…

28 Ιουλ 2009

Αιωνίως υπόχρεοι, κύριε Γιόχαν Σεμπάστιαν


Έκλεισε τα μάτια του σαν σήμερα, 259 χρόνια πριν.

Πόσο φτωχότερος θα ήταν ο κόσμος μας δίχως το πέρασμα αυτού του ανθρώπου με το ασύγκριτο ταλέντο;

Από παλιά μου άρεσε πολύ, με συνάρπαζε η μουσική του, αλλά είχα ακούσει ελάχιστα πράγματα. Τώρα, όμως...
Η Ν. μου χάρισε προ διμήνου, για τη γιορτή, μου την κασετίνα με όλο (ναι, ό λ ο) το έργο του σε μια πολύ καλή έκοση της Brilliant Classics.
Μόνο 155 CD...

Έχω δουλειά μπροστά μου!


Ακολουθούν μερικά αγαπημένα:


"Dorian" Toccata. Λίγα κομμάτια έχω ακούσει με τόση δύναμη.






Αν ποτέ κατορθώσω να το παίξω, θα νιώσω πολύ ευτυχής...




Τα τρία επόμενα από "Τα κατά Ματθαίον Πάθη"-το δεύτερο είναι μια άλλη εκτέλεση (φανταστική) του χορωδιακού "Sind Blitze, Sind Donner in Wolken verschwunden?" που ακούγεται και στο πρώτο απόπασμα.

Με το τρίτο, την άρια "Erbarme Dich", βασικό μουσικό θέμα της "Θυσίας" του Ταρκόφσκυ, άρχισαν όλα ανάμεσα στη μουσική του Bach και μένα, πάνε 22 χρόνια.






15 Ιουλ 2009

Κι ένα καλό νέο...


Οχι κατεδάφιση στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου
Το ΣτΕ ακύρωσε υπουργική απόφαση
Του Νικου Bατοπουλου

Δεν θα κατεδαφιστεί τελικά η αρ ντεκό πολυκατοικία της Διονυσίου Αρεοπαγίτου 17, το πλησιέστερο κτίριο τη παλιάς Αθήνας στο Νέο Μουσείο Ακροπόλεως. Το κτίριο Κουρεμένου, που έγινε διάσημο διεθνώς καθώς η προοπτική κατεδάφισής του, για να απελευθερωθεί η οπτική επαφή Μουσείου και Ιερού Βράχου, προκάλεσε πάθη και εκατέρωθεν επιχειρηματολογία, προστατεύεται πλέον από την υπ’ αριθμ. 2335/2009 απόφαση του ΣτΕ. Σύμφωνα με αυτήν ακυρώνεται προηγούμενη υπουργική απόφαση του 2007 που αφαιρούσε από το κτίριο την κρατική προστασία.

Αστικό μέτωπο

Η εξέλιξη αυτή δικαιώνει την προσφυγή των ενοίκων του ακινήτου και θεωρείται σημαντική όχι μόνο διότι θέτει τέρμα σε μία εκκρεμότητα αλλά και διότι τοποθετεί το σκεπτικό της απόφασης σε μία ευρύτερη πλατφόρμα καθώς μιλάει για σύνολα και αστικά μέτωπα επί της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. «...Aποτελεί ένα αρχιτεκτονικό σύνολο που εμπίπτει στην προστασία του αρχαιολογικού νόμου και της σύμβασης της Γρανάδας και έχει αυτοτελή αξία για τη φυσιογνωμία της περιοχής, η οποία συνιστά κομβικό σημείο της ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων της πόλης των Αθηνών καθώς και για τον πολεοδομικό ιστό της πόλης».

Η προστασία του μετώπου της Διονυσίου Αρεοπαγίτου, με τα επίμαχα κτίρια στους αριθμούς 17 και 19, δημιουργεί πλέον ένα νέο δεδομένο για την ευρύτερη περιοχή. Οπως δείχνουν τα πράγματα, η προστασία της «άνω ζώνης» με τα επώνυμα κτίρια και τη μοναδικότητα της Δ. Αρεοπαγίτου, ζυγοσταθμίζεται με την πιθανή απώλεια της «κάτω ζώνης» με τα δύο ακροβολημένα νεοκλασικά στις γωνίες της οδού Χατζηχρήστου με τη Μακρυγιάννη και τη Μητσαίων. Το ΣτΕ εξέτασε και την προσφυγή της αστικής εταιρείας Monumenta που ζητούσε να ακυρωθεί άλλη υπουργική απόφαση που στερούσε προστασία από το νεοκλασικό σπίτι της οδού Μακρυγιάννη 10 και Χατζηχρήστου 21. Το ΣτΕ απέρριψε την αίτηση και διατήρησε ως νόμιμη την υπουργική απόφαση. Το κτίριο, αυτό, που είναι άνω των 100 ετών, με πρώτη φάση οικοδόμησης επί Οθωνος, θα κατεδαφιστεί.

Μία άλλη οπτική στο σύνθετο αυτό ζήτημα μας δίνει η αρχιτέκτων Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη. «Το κράτος δημιούργησε ένα κακό προηγούμενο», λέει στην «Κ». «Αντί να δίνει το παράδειγμα στους ιδιώτες, προχωράει στην κατεδάφιση ενός κτιρίου άνω των 100 ετών. Επιπλέον, είναι μία άνιση συμπεριφορά. Το κράτος ως κράτος βρίσκει τον τρόπο να επιτύχει τον σκοπό του, ενώ ένας ιδιώτης που θα ήθελε να γκρεμίσει ένα αντίστοιχο κτίριο επειδή ”τον ενοχλούσε” θα κρινόταν παράνομος».

Μια ένσταση

Η ένσταση που προβάλει η κ. Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη για τα κτίρια της οδού Χατζηχρήστου είναι ότι «αυτά δεν ενοχλούν. Ορίζουν το οικοδομικό τετράγωνο και η παρουσία τους δικαιολογεί κάπως το νεοκλασικό κάγκελο που επέλεξαν να βάλουν περιμετρικά του Νέου Μουσείου. Θα μπορούσαν να εξευρεθούν χρήσεις, βοηθητικές του Μουσείου, για τα δύο αυτά νεοκλασικά κτίρια».

Η είδηση, πάντως, της διάσωσης της πολυκατοικίας της Δ. Αρεοπαγίτου 17, έργο του αρχιτέκτονα του αθηναϊκού μεσοπολέμου Βασιλείου Κουρεμένου, προκάλεσε ανακούφιση σε χιλιάδες Αθηναίους που μέσα από μηνύματα στο Διαδίκτυο εξέφραζαν την αντίθεσή τους στην προοπτική κατεδάφισης. Οι υποστηρικτές της ελεύθερης θέας δεν αιφνιδιάστηκαν πάντως καθώς η επιτυχής λειτουργία του Μουσείου είχε κατευνάσει τα πνεύματα.

Από την Καθημερινή

30 Ιουν 2009

Νέο Μουσείο Ακρόπολης










Έχω εκφραστεί επανειλημμένα, με διόλου κολακευτικούς χαρακτηρισμούς, για το κτίριο του Νέου Μουσείου Ακρόπολης.

Με χαρά διεπίστωσα τις προάλλες, σε σύντομη επίσκεψη με τη Ν., ότι η αίσθηση που μου αφήνει το εσωτερικό του είναι πολύ διαφορετική. Θεωρώ πολύ ευφυή το σχεδιασμό όσον αφορά το πόσο εύστοχα αξιοποιεί το αττικό φως.

Από ‘δω και μπρος, θα μου είναι ευκολότερο να συμφιλιωθώ με τον τιτάνιο όγκο του, φυτεμένο ανάμεσα στα σπίτια της περιοχής. Για μένα, είναι ένα άνισο, αλλά σημαντικό και ενδιαφέρον αρχιτεκτόνημα.




………………….


Δεν είδα τίποτα που να με πείθει ότι η κατεδάφιση των δύο διατηρητέων είναι επιβεβλημένη. Αδυνατώ να κατανοήσω γιατί εμποδίζουν περισσότερο απ’ ό,τι το κτίριο Βάιλερ, ή τα άλλα κτίρια που γειτνιάζουν με το μουσείο. Άλλωστε, ο βράχος της Ακρόπολης και ο Παρθενώνας παραμένουν ορατά. Όσον αφορά στο θέατρο του Διονύσου, από τη μια πλευρά της Αίθουσας του Παρθενώνα είναι εντελώς ορατό, ποιος ο λόγος να είναι ορατό και από την εξέδρα του εστιατορίου (την οποία μόνο «παντόφλα» μπορώ να αποκαλέσω- μάλλον το πιο ατυχές σημείο όλης της κατασκευής).


Όσον αφορά στα επιχειρήματα που ακούστηκαν, ότι δηλ. "ξεσηκώθηκαν οι (αστοί, άρα εξ ορισμού εχθροί του λαού) ιδιοκτήτες για να σώσουν το σπιτάκι τους", τα βρίσκω απλά λαϊκίστικα και εκτός θέματος. Δεν καταλαβαίνω γιατί θα πρέπει να υποθέτω διάφορα για τα κίνητρα των ιδιοκτητών, αυτό που με νοιάζει είναι ο κίνδυνος να χάσει η πόλη μου ένα όμορφο κομμάτι, να καταστραφεί το αρχιτεκτονικό μέτωπο του πεζοδρόμου της Διονυσίου Αρεοπαγίτου και να αναδυθεί, ως άλλος Λεβιάθαν, απόλυτα κυριαρχικός, ο όγκος του Μουσείου, επισκιάζοντας κάθε τι άλλο.


Αλλά το πλέον σκανδαλώδες, είναι η αιτιολόγηση της απόφασης του Κ.Α.Σ. του Ιουλίου του 2007, περί άρσης του χαρακτηρισμού ως διατηρητέων των δύο κτιρίων, λόγω «υπέρτερου δημόσιου συμφέροντος». Αυθαίρετη και ανυπόστατη. Υπέρτερο δημόσιο συμφέρον η απρόσκοπτη θέα από το εστιατόριο; Προκλητικά απούσα η επιχειρηματολογία.

Παρεμβαίνουν, λέει, τα δύο κτίρια στο 'διάλογο" μουσείου- Ακρόπολης.

Κι όμως, ενδέχεται ο «θόρυβος» που προκαλεί η παρουσία των δύο συγκεκριμένων, αλλά και των άλλων γύρω κτιρίων, να προσθέτει αντί να αφαιρεί από τη «συνομιλία» του Μουσείου με το Βράχο της Ακρόπολης, προσδίδοντας πιο οικείες διαστάσεις σ' ένα κομμάτι της πόλης όπου ο Παρθενώνας και το Μουσείο, αν αφεθούν μόνα, ορίζουν ένα δίπολο που μοιάζει να συνθλίβει το ανθρώπινο.


Το κατ' εξοχήν προβληματικό, είναι για μένα ότι όλος ο σχεδιασμός έγινε με βάση τους δύο αυτούς πόλους: Μουσείο - Ιερός Βράχος. Σαν να μην υπάρχει τίποτε άλλο, σαν να είναι ανύπαρκτη ή ολότελα άνευ αξίας η περιβάλλουσα πόλη.

Στην καλύτερη περίπτωση, μοιάζουμε να λέμε, το υψηλότερο που μπορούμε να ελπίζουμε πως θα επιτύχουμε, είναι να είμαστε επιτυχημένοι διαχειριστές των αρχαίων ερειπίων. Η πρόσφατη αρχιτεκτονική ιστορία της πόλης, τα ελάχιστα αρχιτεκτονικά δείγματα της αστικής κουλτούρας του μεσοπολέμου - και ποιος ξέρει τι άλλο- θεωρούνται εξ' ορισμού άνευ σημασίας.

Μοιάζει να ομολογείται πως το μόνο για το οποίο αισθανόμαστε πως έχουμε κάποια αξία, είναι το ότι βρισκόμαστε στις ίδιες γεωγραφικές συντεταγμένες με την Αθήνα του Περικλή.


Ίσως θα άξιζε τον κόπο να κάναμε μια συζήτηση για την τόση προσήλωσή μας στο κλασικό παρελθόν, για το ιδεολόγημα της συνέχειας, για το τι αντιλαμβανόμαστε ως ταυτότητά μας και το πώς αυτό αντανακλάται στη σχέση μας με τα μνημεία του παρελθόντος, την επιλεκτική διάσωση κάποιων και την καταστροφή κάποιων άλλων . Δεν είμαι σίγουρος για το αυτονόητο, ούτε για την ηθική αιτιολόγηση της αποκάθαρσης του Παρθενώνα από τις μεταγενέστερες προσθήκες, όπως τον Φράγκικο πύργο και την εκκλησιά της Παναγιάς της Αθηνιώτισσας.