....από την Καθημερινή
Η ώρα της αλήθειας για την Ε.Ε.
Αν δεν αναθεωρηθεί το Σύμφωνο Σταθερότητας, οι Ευρωπαίοι θα αντιμετωπίζουν στο μέλλον την Ενωση, όπως οι Λατινοαμερικανοί το ΔΝΤ Του Πετρου Παπακωνσταντινου
«Δεν μπορεί να ερωτευτεί κανείς μια κοινή αγορά, χρειάζεται κάτι περισσότερο», είπε κάποτε ο ισχυρότερος πρόεδρος που πέρασε από την Κομισιόν, ο Ζακ Ντελόρ, για να δικαιωθεί σύντομα με τα «όχι» των πολιτών σε αλλεπάλληλα ευρωδημοψηφίσματα. Θα έπρεπε όμως να προσθέσει: Μπορεί κάλλιστα να μισήσει κανείς μια τέτοια Ενωση! Οπως σημειώνει ο αρθρογράφος των Financial Times Βόλφγκανγκ Μίνχαου, εάν οι Βρυξέλλες αποτύχουν να προστατεύσουν ευάλωτες χώρες-μέλη από τις επιθέσεις των διεθνών κερδοσκόπων και τις εγκαταλείψουν στο έλεος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, «τότε η Ελλάδα μπορεί να εξελιχθεί όπως εξελίχθηκε η Αργεντινή», και η Ευρωπαϊκή Ενωση να γίνει τόσο απεχθής, όσο απεχθές είναι το ΔΝΤ στα μάτια των λαών της Λατινικής Αμερικής.
Η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια απέναντι στην ασφυκτική πίεση των Βρυξελλών για «μέτρα που θα στάζουν αίμα», εκφράζεται ολοένα και περισσότερο υψηλόφωνα. Στο τελευταίο βιβλίο του, ο Γάλλος οικονομολόγος Φρεντερίκ Λορντόν παρομοιάζει τους κέρβερους του Μάαστριχτ, που επιμένουν στην αυστηρή τήρηση των δημοσιονομικών ορίων σε εποχή κρίσης, με τους Χιλιαστές που αρνούνται να κάνουν μετάγγιση αίματος για να μην παραβιάσουν το δόγμα τους και με τους τροχονόμους που σταματάνε το ασθενοφόρο για… υπέρβαση του ορίου ταχύτητας!
Το παραβίαζαν
Από την πλευρά του, ο κοινωνιολόγος Σαμίρ Ναΐμ σημείωνε πρόσφατα στην ισπανική El Pais ότι η Κομισιόν «συμπεριφέρεται ωσάν να μην υπήρχε κρίση και επιμένει να εξαναγκάσει αυτές τις χώρες (Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία) να υποταχθούν σε ένα Σύμφωνο Σταθερότητας, το οποίο παραβίαζαν Γερμανία και Γαλλία όποτε αυτό τις βόλευε». Και ο αρθρογράφος προσθέτει: «Είναι μια σουρεαλιστική πολιτική! Ακόμη και ο διευθυντής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, δεν κουράζεται να επαναλαμβάνει ότι είναι πολύ νωρίς να αποσύρουμε τα κίνητρα, υπό μορφή κρατικών δαπανών, για την αναζωογόνηση της οικονομίας, αλλά οι Βρυξέλλες, πιστές στο φιλελεύθερο δόγμα, κωφεύουν. Πρώτα σώνουμε τις τράπεζες, και ύστερα απαιτούμε από τα κράτη να περάσουν το κόστος της ευθυγράμμισης με το Σύμφωνο Σταθερότητας στους ώμους των λαών. Κι όλα αυτά στον βωμό του ισχυρού ευρώ, σύγχρονης εκδοχής του γερμανικού μάρκου, το οποίο ωφελεί συστηματικά τις ισχυρότερες χώρες». Οτι τα υπαρκτά, αλλά όχι τραγικά δημοσιονομικά προβλήματα της Ελλάδας και άλλων χωρών ήταν μόνο η αφορμή, αποτελεί πλέον κοινό τόπο. Το δημόσιο έλλειμμα της Αμερικής είναι της ίδιας τάξης μεγέθους με αυτό της Ελλάδας και το ίδιο θα συμβεί εντός της προσεχούς διετίας με το χρέος, το οποίο, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ίδιου του Λευκού Οίκου, θα ξεπεράσει το 100% του ΑΕΠ. Πρόσφατα το ΔΝΤ δημοσίευσε τη μαύρη λίστα των χωρών με τα πιο απειλητικά δημόσια οικονομικά. Την πρώτη θέση μοιράζονται… Βρετανία και Ιαπωνία, οι οποίες, πάντα κατά το ΔΝΤ, θα χρειαστεί να εξοικονομήσουν το 13% του ΑΕΠ εντός της προσεχούς δεκαετίας για να σταθεροποιήσουν τις οικονομίες τους. Ακολουθούν, γύρω στο 9%, η Ιρλανδία, η Ισπανία, ναι η Ελλάδα και, ω του θαύματος, οι… Ηνωμένες Πολιτείες! Φυσικά, ουδείς διανοήθηκε να παραπέμψει στην «τεχνογνωσία του ΔΝΤ» την Ιαπωνία, τη Βρετανία ή τις ΗΠΑ. Αν λοιπόν η εικόνα μιας Ελλάδας-μαύρου πρόβατου, που χρεοκοπεί γιατί επί σειράν ετών ζούσε σπάταλα, είναι τουλάχιστον υπερβολική, τότε πώς έγινε και βρεθήκαμε στο κέντρο της θύελλας; Η απάντηση είναι ότι η μικρή και έκθετη σε πολλαπλούς, οικονομικούς και εθνικούς εκβιασμούς Ελλάδα, αναδείχθηκε σε ιδανικό θύμα ενός κερδοσκοπικού οργίου και μιας πολιτικής αναμέτρησης Τιτάνων, που την υπερβαίνουν κατά πολύ.
Εν αρχή ην η κερδοσκοπία. Πέρυσι τέτοιο καιρό, οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και των χωρών-μελών της Ενωσης διοχέτευσαν κολοσσιαία ποσά, ισοδύναμα με το απίστευτο 25% του ΑΕΠ, για να διασώσουν τις τράπεζες. Τώρα, οι ίδιες τράπεζες δαγκώνουν το χέρι που τις ταΐζει, καθώς κερδοσκοπούν πάνω στην πιθανότητα χρεοκοπίας των κρατών, τα οποία καταχρεώθηκαν για χάρη τους! Βασικός μηχανισμός ληστείας είναι τα παράγωγα πάνω στα κρατικά ομόλογα, τα διαβόητα CDS (credit default swaps), τα οποία ήταν ο αρχικός πυροδότης της κρίσης στη Γουόλ Στριτ, το 2007 και για την αχαλίνωτη κερδοσκοπία των οποίων διέταξε πρόσφατα έρευνες η ισπανική ΚΥΠ.
Λεπτομέρεια: το 75% των CDS στην περίπτωση του ελληνικού χρέους βρίσκεται στα χέρια δύο γιγάντων της Γουόλ Στριτ, GoldmaSachs και JP Morgan, και της... γερμανικής Deutsche Bank, οι πολιτικοί προϊστάμενοι της οποίας διαγωνίζονται στο ευγενές σπορ ποιος θα καθυβρίσει περισσότερο τους «ανεύθυνους» Ελληνες, τους οποίους λεηλατούν! Είναι προφανές ότι οι σύγχρονοι Σάυλοκ έχουν κάθε λόγο να συντηρούν την εικόνα της «ελληνικής τραγωδίας», η οποία ανεβάζει τα spreads και μαζί με αυτά τις αποδόσεις των κεφαλαίων τους.
Πολιτικό παιχνίδι
Πάνω σ' αυτό το οικονομικό υπόστρωμα εξελίσσεται το μεγάλο, πολιτικό παιχνίδι. Αρχικά, οι Γερμανοί αντιμετώπισαν την ασθενή Ελλάδα ως πυγμαχικό σάκο για να προειδοποιήσουν άλλες, πολύ ισχυρότερες χώρες -Ισπανία, Ιταλία, Βέλγιο, Αυστρία, ακόμη και την ίδια τη Γαλλία- ότι δεν θα ανεχθούν χαλάρωση του Συμφώνου Σταθερότητας, όπως ζητούν όχι μόνο αριστερές δυνάμεις και συνδικάτα, αλλά και αστικές ελίτ αυτών των χωρών. Παράλληλα, η διολίσθηση του ευρώ έναντι του δολαρίου (και του συνδεδεμένου με το δολάριο κινεζικού γουάν) λόγω των καταστροφολογικών σεναρίων που τροφοδοτεί η «κρίση των PIGS», βοηθάει τις γερμανικές εξαγωγές να ανακτήσουν μέρος του χαμένου εδάφους. Πρόκειται ουσιαστικά για άλλο ένα επεισόδιο του ακήρυκτου εμπορικού πολέμου χαμηλής έντασης στο τρίγωνο ΗΠΑ - Ε.Ε. - Κίνα, που έχει προκαλέσει η παγκόσμια κρίση. Η απάντηση Ουάσιγκτον και Λονδίνου στην Ευρωζώνη ήρθε με τα σενάρια για παραπομπή της Ελλάδας στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, κάτι που θα ισοδυναμούσε με πολιτικό εξευτελισμό της Ε.Ε. και μοιραίο πλήγμα στην αξιοπιστία του ίδιου του ευρώ.
...................................
Το γερμανικό πρόβλημα
Δεν είναι δυνατόν οι συνετοί, παραγωγικοί Γερμανοί να πληρώνουν διαρκώς για τις μαύρες τρύπες που δημιουργούν οι ανεύθυνοι, υπερκαταναλωτικοί Μεσόγειοι: αυτό είναι το λάιτ-μοτίφ της γερμανικής θεώρησης των πραγμάτων, την οποία αναπαράγουν με ανεξήγητη ευκολία ουκ ολίγοι αναλυτές του Νότου. Πιο κοντά στην πραγματικότητα, η αρθρογράφος της El Pais Αλίθια Γονδάλεθ υπογράμμιζε, την περασμένη Κυριακή, την «επικίνδυνη, δομική αστάθεια της Ενωσης, όπου το μέγα πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας έχει αντανάκλαση στα μεγάλα ελλείμματα, τα οποία καλούνται να υποστηρίξουν άλλες χώρες-μέλη».
Αν η Ευρωπαϊκή Κοινότητα ήταν ένα κατ’ εξοχήν πολιτικό εγχείρημα με βασικούς αρχιτέκτονες Γάλλους (Μονέ, Σουμάν κ.ά.), η ΟΝΕ υπήρξε δημιούργημα της Μπούντεσμπανκ και το ευρώ μετενσάρκωση του γερμανικού μάρκου. Με τη συνθήκη του Μάαστριχτ και το Σύμφωνο Σταθερότητας, η Γερμανία θωρακίζει την υπεροπλία της ως προς την παραγωγικότητα της εργασίας, αφαιρώντας από τους ασθενέστερους εταίρους της τα παραδοσιακά όπλα για την προάσπιση της ανταγωνιστικότητας των προϊόντων τους: την έκδοση και την υποτίμηση του νομίσματος, αλλά και τον καθορισμό χαμηλών επιτοκίων (φτηνό χρήμα) ώστε να δώσουν ώθηση στην εσωτερική ανάπτυξη.
Αποτέλεσμα είναι, για κάθε ευρώ που δίνουν οι Γερμανοί για τον ούτως ή άλλως αναιμικό κοινοτικό προϋπολογισμό, να εισπράττουν περισσότερα, καθώς το βαρύ πυροβολικό της γερμανικής βιομηχανίας σαρώνει χωρίς αντίσταση τις μη ανταγωνιστικές αγορές των μικρότερων χωρών - χώρια που μεγάλο μέρος των κοινοτικών κονδυλίων επιστρέφει στο Βερολίνο μέσω των έργων που ανατίθενται στις όποιες Hochtief, Siemens κ.ά.
Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια οι γερμανικές κυβερνήσεις ακολουθούν συστηματικά πολιτική κοινωνικού ντάμπινγκ σε βάρος των εταίρων τους. Εκμεταλλευόμενες την τσακισμένη εργατική δύναμη της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (ο πληθυσμός της οποίας έπεσε από τα 16 στα 12,5 εκατομμύρια μέσα σε 18 χρόνια), οι κυβερνήσεις Σρέντερ και Μέρκελ έριχναν συνεχώς, επί επτά χρόνια στη σειρά, τα εργατικά εισοδήματα, τα οποία την ίδια περίοδο σημείωναν αύξηση γύρω στο 15% στη Γαλλία και την Ισπανία. Αυτός ο αθέμιτος ανταγωνισμός βρίσκεται, σε μεγάλο βαθμό, πίσω από τα γερμανικά πλεονάσματα και τα μεσογειακά ελλείμματα.
Η μυωπική πολιτική του Βερολίνου στοίχισε στην Ευρωζώνη μια περίοδο αναιμικής ανάπτυξης, σαφώς ασθενέστερης από εκείνη των ανταγωνιστών της, την οποία διαδέχθηκε η παρούσα κρίση. Την περασμένη εβδομάδα, μάλιστα, ανακοινώθηκε ότι η ανάπτυξη στη Γερμανία και στην Ευρωζώνη σχεδόν μηδενίστηκε, κάτι που ενίσχυσε τους φόβους για ενδεχόμενο δεύτερο κύμα ύφεσης, αν οι ιθύνοντες δεν ανακρούσουν πρύμναν από την αντιαναπτυξιακή πολιτική της δρακόντειας δημοσιονομικής πειθαρχίας.
..........................................
Στην όχθη του πολιτικού Ρουβίκωνα
Από την άλλη, κερδίζει έδαφος η ιδέα για μια φυγή προς τα εμπρός, προς ένα άλμα στην οικονομική και πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, όπως αυτό που πραγματοποίησε η Αμερική μετά το κραχ του 1907 στη Γουόλ Στριτ. Μέχρι τότε, ο νεαρός βιομηχανικός γίγαντας στηριζόταν σε πήλινα πολιτικά πόδια, καθώς οι επί μέρους Πολιτείες είχαν τεράστιο βαθμό αυτονομίας και το ομοσπονδιακό κράτος δεν διέθετε ούτε Κεντρική Τράπεζα, ούτε σοβαρό προϋπολογισμό.
Το πρώτο, αποφασιστικό βήμα θα μπορούσε να έρθει με τη δημιουργία Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου (ΕΝΣ), δανειστή τελευταίας ευκαιρίας για τις ευάλωτες χώρες-μέλη, οι οποίες θα προστατεύονταν από την αχαλίνωτη κερδοσκοπία μέσω ευρωπαϊκών ομολόγων με λογικό επιτόκιο. Τη δημιουργία ενός ΕΝΣ πρότεινε από τις στήλες της γαλλικής Le Monde ο πρώην αξιωματούχος του ΔΝΤ Στεφάν Κοσέ. Υπενθύμισε δε ότι και οι Ασιάτες, μετά την κρίση που τους συγκλόνισε, το 1997, δημιούργησαν ένα εμβρυακό Ασιατικό Νομισματικό Ταμείο, το οποίο ενισχύθηκε προσφάτως με συμφωνία των δύο περιφερειακών γιγάντων, Κίνας και Ιαπωνίας.
Κάτι τέτοιο, όμως, θα σήμαινε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι έτοιμοι να διαβούν έναν πραγματικό πολιτικό Ρουβίκωνα. Η δημιουργία του ΕΝΣ θα δημιουργούσε ισχυρή δυναμική για τα επόμενα, λογικά βήματα: Σημαντικό κοινοτικό προϋπολογισμό -πολλαπλάσιο του γελοίου 1% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ, που είναι σήμερα- ο οποίος θα μπορούσε να στηρίξει μια αναδιανεμητική πολιτική για την πραγματική, οικονομική σύγκλιση, στο εσωτερικό της Ευρωζώνης· κοινή φορολογική πολιτική και κατώτατο ευρωπαϊκό μισθό, στον αντίποδα της σημερινής λογικής του κοινωνικού ντάμπινγκ· ριζοσπαστικά μέτρα ελέγχου των κερδοσκοπικών κεφαλαίων και ιδίως των παραγώγων· και πολιτική διακυβέρνηση της Ευρωζώνης, όπως προτείνουν ήδη Σαρκοζί και Θαπατέρο.
Προφανώς, η κίνηση του γαλλογερμανικού ζεύγους προς μια τέτοια, φεντεραλιστική κατεύθυνση θα θορυβήσει τα μέγιστα τις ΗΠΑ και θα φέρει τη Βρετανία ενώπιον του υπαρξιακού διλήμματος να επιλέξει μεταξύ του υπερατλαντικού συμμάχου και των ηπειρωτικών εταίρων της.
Δεν είναι λοιπόν περίεργο που Ουάσιγκτον και Λονδίνο προσπαθούν, μέσω δημοσιευμάτων που εκθειάζουν το ρόλο του ΔΝΤ, να πνίξουν το μωρό στην κούνια του.
Σε κάθε περίπτωση, ο δρόμος προς το ΕΝΣ φαίνεται για την ώρα μακρύς και αβέβαιος. Μόνο ακραία κοινωνικά φαινόμενα ή/και η απειλή άμεσης διάλυσης της Ευρωζώνης θα μπορούσαν να μετακινήσουν τη Γερμανία από τη λογική του Συμφώνου Σταθερότητας, την οποία η ίδια επέβαλε.
Ιnfo - Σταύρος Τομπάζος, Κώστας Βεργόπουλος et al, «Ευρώπη; Ποια Ευρώπη; Κρίση και εναλλακτικές πολιτικές», Πολύτροπον, 2008.
- Ξενοφών Γιαταγάνας & Δημήτρης Καλουδιώτης, «Ηπια Ηγεμονία: Η Ευρώπη μετά την κρίση», Κριτική, 2009.
- Perry Anderson, «The New Old World», Verso, 2009.
- Frederic Lordon, «La crise de trop», Fayard, 2009.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου